म्हणजे असं का वाटतं तुला ?

मोरूचा मित्राला प्रश्न

अरे, गेल्याच आठवड्यात उपनगरात एक फ्लॅट घेतला त्याने, चारचाकी गाडी या आधीच घेतली आहे, गावाला जमीन, शिवाय पाचेक तोळं सोनं सुद्धा करून ठेवलंय.

बंड्याने एका दमात मोरूला सांगून टाकलं

तसं नसतं रे भावा, समोर दिसतं त्यावरून परीक्षा करू नये, आजच्या क्रेडीट कार्ड, पे-लेटर आणि ईएमआयच्या जगात तर मुळीच असं करू नये. मी तर म्हणेन त्याच्यापेक्षा तर तू श्रीमंत आहेस.

आता हे सांगताना मोरू गाडी विश्लेषणाच्या मार्गावर आणू लागला.

काय , मी त्याच्यापेक्षा श्रीमंत ? हे कसं काय ?

बंड्या आता ऐकायला उतावीळ झाला होता.

तुला त्या राजेशची नेटवर्थ किती हे सांगता येईल ?

मोरूने बंड्याला हसत-हसत विचारलं .

नेटवर्थ ? ते काय असतं ? आणि त्याचा या श्रीमंती-गरिबीशी काय संबंध.

गोंधळलेल्या बंड्याचा मोरूला प्रतिप्रश्न .

थोडा वेळ असेल तर मग लक्ष देऊन ऐक,

हातावरच्या स्मार्टवॉचमध्ये वेळ पाहत मोरू मित्राला म्हणाला

एखादी व्यक्ती श्रीमंत आहे कि गरीब हे आपण कसं ठरवतो ? आपण ढोबळमानाने त्याच्याकडील संपत्ती मोजतो. त्याचं घर , गाडी, सोनं आणि जमीन जुमला वगैरे. आणि त्यानुसार त्याची श्रीमंत किंवा गरीब यातील वर्गात रवानगी करून टाकतो.

‘नेट-वर्थ’ म्हणजे काय ? (what is net worth in marathi )

पण हे करताना आपण फक्त बेरीज करतो आणि वजाबाकी मात्र विसरतो. कारण एखाद्याकडील संपत्तीचे मोजमाप करताना त्याची मालमत्ता वजा त्याचे दायित्व ( अर्थात कर्ज आणि इतर आर्थिक देणी) हि साधी-सोपी पद्धत नेट वर्थ शोधताना वापरतात.

नेट वर्थ ही एक आर्थिक संज्ञा आहे जी एखाद्या व्यक्तीची किंवा कंपनीची वास्तविक सांपत्तिक स्थिती दर्शवते म्हणजे त्या व्यक्तीच्या किंवा कंपनीच्या मालमत्ता (त्याच्या मालकीच्या गोष्टी) वजा त्यांच्या दायित्वांचे (त्यांच्यावर असलेले कर्ज) एकूण मूल्य दर्शवते.

ही संकल्पना आणखी स्पष्ट करण्यात मदत करण्यासाठी, आपण राजेशचेच उदाहरण घेऊ. राजेशचे राहते घर सामाईक कुटुंबाचे आहे त्यामुळे ते इतक्यात त्याच्या संपत्तीत धरता येणार नाही, पण त्याने उपनगरात घेतलेल्या नव्या फ्लॅटची आजची किंमत ₹90 लाख इतकी आहे. त्याच्याकडे ₹1 लाखांची बचत आहे आणि कार घेताना जरी तिची किंमत ₹10 लाख असली तरी आता दीड वर्षानंतर मात्र तिचे मूल्य ८.५ लाख इतके असेल. पाच तोळे सोने ज्याची किंमत अडीच लाखांपर्यंत. तसेच गावाकडील जमिनीची आताचे मूल्य 6 लाखांच्या आसपास आहे. तर ही आहे त्याची मालमत्ता.

दुसरीकडे, आता त्याचे दायित्व अर्थात कर्ज-जबाबदारी पाहूयात, फ्लॅट घेताना त्याने गृहकर्ज काढले होते. ज्यातील ₹70 लाखांचे गृहकर्ज त्याला फेडायचे आहे. या व्यतिरिक्त कार घेताना घेतलेल्या वाहन कर्जातील ₹5 लाखांचे कर्ज फेडणे बाकी आहे. गावाकडे जमीन आहे पण ती नुकतीच गहाण ठेवून ४ लाखाचे कर्ज त्याने घेतले आहे.

होय त्याने काही दागिने नक्की केले आहेत पण त्यामधील जवळपास ३ तोळे दागिने त्याने क्रेडीट कार्डवर खरेदी केले होते आणि त्या क्रेडीट कार्ड थकबाकीचे त्याने कर्जात रुपांतर करून ईएमआय सुरु केले आहेत. हि कर्ज रक्कम आजच्या घडीला दीड लाखांपर्यंत आहे. या व्यतिरिक्त . 2 लाखांचे वैयक्तिक कर्ज त्याच्यावर आहे.

राजेशच्या निव्वळ संपत्तीचे (Net worth) मूल्य काढण्यासाठी आपण त्याच्या मालमत्तेमधून त्याच्या दायित्वे वजा करूया.

एकूण संपत्ती मूल्य ( Net Assets Value )

आता राजेशचे एकूण दायित्व पाहूया,

दायित्व (Net liabilities)

तर मग नेटवर्थ सूत्र, (Net worth formula )

नेटवर्थ = ‘एकूण मालमत्ता मूल्य’ उणे ‘एकूण दायित्व’

म्हणून 1,08,00,000 – 82,50,000 = 25,50,000

तर, राजेशच्या मालमत्तेचे निव्वळ मूल्य अर्थात नेटवर्थ आहे ₹25,50,000 (रुपये पंचवीस लाख पन्नास हजार)

हे सांगून झाल्यावर मोरू बंड्याला म्हणाला, “तुझं आपल्या इमारतीमधील घर स्वतःचं आहे, ज्याचं आताचं मूल्य 70 लाखांच्या आसपास आहे आणि त्यावर तू घेतलेले गृहकर्ज 40 लाखांच्या आसपास आहे.”

“म्हणजे इथे 70 लाख – 40 लाख = 30 लाखांची मालकी मूल्य तुझं आहे. याव्यतिरिक्त तुझं कोणतेही वेगळे कर्ज किंवा दायित्व नाहीये त्यामुळे तुझी दुचाकी, बचत खात्यात २५ हजारांची रक्कम, आणि दीड तोळ्याच्या आसपास असलेलं सोनं गृहीत धरून दीड लाखांच्या आसपास रक्कम तुझ्याकडे आहे.”

“आता हे सगळे विचारात घेता जवळपास 31 लाख पन्नास हजार तुझी नेट वर्थ आहे जी तुझ्यामते श्रीमंत वगैरे असणाऱ्या राजेशच्या साडे पंचवीस लाखांपेक्षा जास्तच आहे कि.”

आपण हे सांगितल्यानंतर बंड्याच्या चेहऱ्यावर आलेल्या समाधानाची नोंद घेत मोरू घराकडे निघाला.

अर्थात हे झालं बंड्या आणि राजेश बदल, तुम्हाला तुमची नेट वर्थ माहित आहे का ? नसेल माहित तर खालील ‘नेटवर्थ कॅलक्युलेटर’ (Net worth calculator) च्या सहाय्याने ती जाणून घेऊ शकता. यामध्ये मालमत्ता असो वा दायीत्वे, त्यांचे सध्याचे मूल्य प्रविष्ट करावे.

‘नेट वर्थ कॅलक्युलेटर’ (Net worth calculator)

‘हाय नेटवर्थ इंडीविज्युअल’ ( What is HNI in marathi )

हाय नेटवर्थ इंडीविज्युअल’ अर्थात एचएनआय म्हणजे उत्तम सांपातिक स्थित असणाऱ्या अशा व्यक्ती ज्यांची निव्वळ मालमत्ता दहा लाख डॉलर्सपेक्षा ( भारतीय रुपयांत सध्या 8 कोटीहून अधिक) जास्त आहेत. आता गंमत अशी कि कर्जबाजारी, अयशस्वी उद्योगपती म्हणून अलीकडे ज्यांचा उल्लेख होतो त्या अनिल अंबानींची नेटवर्थ आजही 250 कोटी रुपये इतकी आहे. म्हणजेच ‘हाय नेटवर्थ इंडीविज्युअल’ या वर्गात ते मोडतात.

मला आशा आहे की हे स्पष्टीकरण, तक्ता आणि ‘नेट वर्थ कॅलक्युलेटर’ च्या सहाय्याने तुम्हाला ‘नेट वर्थ’ हि संकल्पना समजली असेल.

ज्यांना इक्विटीमध्ये थेट गुंतवणूक करणे परवडत नाही त्यांच्यासाठी पर्याय असतात ते म्युच्युअल फंड आणि पोर्टफोलिओ व्यवस्थापन सेवा (PMS) यांचे. पण आता म्युच्युअल फंड आणि पीएमएसमध्ये फरक काय ? पीएमएसचे स्वरूप काय हे पाहूया. (difference between pms and mutual fund)

ज्यांना स्टॉक मार्केटमध्ये स्वतः ट्रेडिंग व्यवहार करायचे नसतात ते एकतर मार्केटमध्ये पद्धतशीरपणे दीर्घकालीन गुंतवणूक करू शकतात किंवा हीच गुंतवणूक म्युच्युअल फंडाच्या माध्यमातून करू शकतात.

म्युच्युअल फंडात गुंतवणूक करणारे अनेक गुंतवणूकदार त्यांची आर्थिक उद्दिष्टे पूर्ण करण्यासाठी मालमत्ता व्यवस्थापन कंपनीच्या योजनांमध्ये गुंतवणूक करतात. म्युच्युअल फंडामध्ये गुंतवणूक करण्यासाठी, तुम्ही आर्थिक सल्लागाराचा सल्ला घेऊ शकता किंवा हि गुंतवणूक स्वतःही करू शकता.

पोर्टफोलिओ व्यवस्थापन सेवा एक कस्टमाइज्ड गुंतवणूक पोर्टफोलिओ सेवा आहे जी विशेषतः गुंतवणुकीची मोठी क्षमता असणाऱ्यांसाठी असते. पीएमएसद्वारे गुंतवणूक करण्यासाठी तुमच्याकडे किमान 50 लाख रुपये असणे आवश्यक आहे. यामध्ये व्यावसायिक मनी मॅनेजर तुमच्या टार्गेटनुसार पोर्टफोलिओ तयार करतात. पीएमएसमध्ये गुंतवणूक करण्यासाठी बँक खाते आणि डीमॅट खाते उघडणे आवश्यक आहे.

डिस्क्रीशनरी, नॉन-डिस्क्रीशनरी, एडवाइझरी हे पीएमएसचे तीन प्रकार आहेत. तुमच्या पीएमएस फंडाचे व्यवस्थापन करू देण्यासाठी तुम्हाला तुमच्या फंड मॅनेजरला ‘पॉवर ऑफ एटर्नी’ द्यावी लागते. यामध्ये ठराविक रकमेव्यतिरिक्त, तुमच्या फंड मॅनेजरला रिटर्नवर आधारित कमिशन देखील मिळते.

पीएमएस अशा गुंतवणूकदारांसाठी चांगला पर्याय ठरू शकतो. ज्यांच्याकडे गुंतवणूक करण्यासाठी बऱ्यापैकी पैसे आहेत परंतु त्यांचे व्यवस्थापन करण्यासाठी वेळेची आणि कौशल्याची कमतरता आहे.

या क्षेत्रातील विश्लेषकांच्या नुसार गुंतवणूकदाराने म्युच्युअल फंडाच्या तुलनेत पीएमएस मधून 2 ते 2.5 टक्के जास्त परताव्याची अपेक्षा केली पाहिजे. सर्वसाधारणतः म्युच्युअल फंडातील फंड व्यवस्थापक गुंतवणूकदाराकडून योजनेच्या खर्चाच्या प्रमाणाच्या 0.5 टक्के ते सुमारे 2.5 टक्के शुल्क आकारतात.पीएमएसच्या बाबतीत, व्यवहार मूल्याच्या सुमारे 2 ते 2.5 टक्के शुल्क आकारले जाते, जे स्टॉकच्या खरेदी आणि विक्रीसाठी (मग गुंतवणूकदाराला नफा होवो किंवा तोटा) दोन्हीसाठी लागू आहे.

सेबी नोंदणीकृत पोर्टफोलिओ मॅनेजर्सची यादी इथे क्लिक करून पाहता येईल.

बहुतांश बहुतेक पोस्ट ऑफिस योजनांमध्ये, ठेवीदारांना आयकर कायद्याच्या कलम 80C अंतर्गत कर कपातीचा लाभ मिळतो. अशा परिस्थितीत महिला सन्मान बचत प्रमाणपत्र (MSSC) स्वीकारल्यानंतरही कर लाभ मिळेल की नाही, असा प्रश्न अनेकांना पडतो. आज त्यासंबंधित सर्व माहिती जाणून घेऊया.

या योजनेची घोषणा 2023-24 च्या अर्थसंकल्पात करण्यात आली होती. सदर ‘महिला सन्मान बचत प्रमाणपत्र योजना’ दोन वर्षांसाठी लवचिक गुंतवणुकीचा आणि कमाल 2 लाख रुपयांच्या गुंतवणुकीच्या मर्यादेसह आंशिक पैसे काढण्याचा आणि दर तीन महिन्यांनी चक्रवाढ व्याजाचा लाभ देते. ही योजना ३१ मार्च २०२५ पर्यंत म्हणजे फक्त दोन वर्षांसाठी वैध आहे. पोस्ट ऑफिसच्या या योजनेत ७.५ टक्के दराने व्याजदराचा लाभ मिळतो.

या योजनेसाठी अर्ज कसा करावा ? ( How to apply for MSSC in marathi )

हे अगदी सोप्पंय. तुम्ही कोणत्याही पोस्ट ऑफिसमध्ये जाऊन महिला सन्मान बचत प्रमाणपत्र (MSSC) योजनेसाठी अर्ज करू शकता. त्या संदर्भात अर्थ मंत्रालयाने अधिसूचनाही जारी केली आहे. ही योजना देशभरातील १.५९ लाख पोस्ट ऑफिसमध्ये उपलब्ध आहे. तुम्ही तुमच्या जवळच्या कोणत्याही पोस्ट ऑफिसमध्ये जाऊन या योजनेसाठी खाते उघडू शकता.

MSSC मध्ये कर लाभ मिळेल ?

वित्त मंत्रालयाने 5 एप्रिल 2023 रोजी जारी केलेल्या अधिसूचनेद्वारे हे स्पष्ट केले आहे की या योजनेतील गुंतवणूक आयकर कायद्याच्या कलम 80C अंतर्गत सूट मिळण्यास पात्र नाही. म्हणजे त्यावर मिळणाऱ्या व्याजावर तुम्हाला कर भरावा लागेल. (Mahila Samman Saving Certificate in marathi)

उदाहरणाने पाहूया,

तुमचं गृहकर्ज : ₹40 लाख समजू,

8.9% वार्षिक व्याजदराने 22 वर्षांसाठी मासिक हफ्ता अर्थात ईएमआय : ₹34,583

बावीस वर्षांत होमलोन परतफेडी दाखल तुमच्याकडून बँकेला दिली जाऊ शकणारी एकूण रक्कम,

 ₹40,00,000 (मुद्दल) + ₹51,29,949 (व्याज) = ₹91,29,949

म्हणजे 40 लाखांची परतफेड करताना फक्त व्याजापोटी तुम्ही मुदलाहून जास्त म्हणजे 128% रक्कम अधिक भरता.

थेट सांगायचं तर गुंतवणूक संदर्भातील कंपाऊंडिंगचा नियम इथे मात्र तुमच्या विरोधात काम करतो.

पण याच कंपाऊंडिंगच्या मदतीने वर्षाला फक्त तीन अधिकच्या हफ्त्यांसह आपण आपलं हे होमलोन व्याजासकट परत मिळविण्याचा प्रयत्न केला तर ?

नक्की काय करायचं ? (smart way to repay home loan in marathi)

गृहकर्जाचे वर्षाला 12 नव्हे तर 15 मासिक हफ्त्यांची तरतूद करा. म्हणजे ३ हफ्ते जास्त.

म्हणजे,

 ₹34,583 X 3 = ₹1,03,749 (तीन मासिक हफ्त्यांची एकूण रक्कम )

आता हि रक्कम तुम्हाला दर महिना एसआयपी पद्धतीने गुंतवायची आहे.

म्हणजे, ₹1,03,749 / 12 = ₹8,645.75 आपण ₹8,646 विचारात घेऊ.

याचा अर्थ तुम्हाला दर महिना ₹8,646  ची SIP करायची आहे.

‘इतिहासातील आकडेवारी हि भविष्यातील कामगिरीबाबतची शाश्वती मानू नये’ हे वाक्य लक्षात ठेवूनच आपण इथे निर्देशांकाच्या परताव्याचा संदर्भ घेऊ.

मागील 20 वर्षांचा विचार केल्यास निफ्टी निर्देशांकाने दरवर्षी सरासरी (CAGR) 14% आसपास परतावा दिला आहे. अर्थात मागील 2 वर्षापूर्वीच्या करोना घसरणीनंतर मार्केट घेतलेल्या झेपेचा तर्क विचारात घेतला तरी ऐतिहासिक दाखल्यांनुसार मार्केटने दीर्घकाळात 12% च्या आसपास सरासरी परतावा दिल्याचं दिसतं.

आता समजा हि एसआयपी आपण निफ्टी निर्देशांकात केली.

यातून पुढील बावीस वर्षांसाठी वार्षिक 12% इतका सरासरी परतावा जरी जमेस धरला तरी हि रक्कम असेल. ₹1,12,04,315 (रुपये  एक कोटी बारा लाख चार हजार तीनशे पंधरा आणि ऐंशी पैसे )

यात तुमची मूळ गुंतवणूक असेल ₹22,82,544

तर तुम्हाला मिळालेला परतावा असेल  ₹89,21,718

म्हणजे एसआयपीद्वारे केलेल्या या गुंतवणुकीतून तुमची मूळ गुंतवणूक वजा करूनही तुम्ही तुमच्या होमलोनच्या परतफेडीत व्याजासकट भरलेल्या रकमेच्या जवळपास रक्कम तुम्हाला इथे मिळाल्याचे दिसेल. (how to repay home loan faster india in marathi)

अन् हे गृहकर्जाच्या दरवर्षाला तीन अतिरिक्त हफ्त्यांच्या तरतुदीतून सध्या होऊ शकते.या नियमित SIP ला काही वर्षांनी नित्यनेमाने येणाऱ्या DIP चा म्हणजे मोठ्या घसरणीचा अतिरिक्त मुहूर्त साधलात तर तुमच्या  सरासरी परताव्यात वाढणारे एक – दोन अतिरिक्त टक्के तुम्हाला दुधावर येणाऱ्या सायीसारखे भासतील. (investment tips in marathi)   

अर्थात वरील उदाहरणात गृहकर्जावरील व्याजरकमेसंदर्भात मिळणारी ‘कर सवलत’ आणि SIP गुंतवणुकीच्या परताव्यावर लागणारा ‘दीर्घकालीन भांडवली नफा’ अर्थात ‘लॉंग टर्म कॅपिटल गेन’ कर, हे दोन घटकही लक्षात घेण्यासारखे.  

मित्रांनो गुंतवणुकीसंदर्भात नेहमी वापरल्या जाणाऱ्या ‘एसआयपी’ आणि ‘कंपाऊंडिंग’ या दोन शब्दांची महती एव्हाना अनेकांना माहित झालेली आहे. पण त्याचं महत्व सांगण्यासाठी प्रत्येकजण आपापल्या दृष्टीकोनानुसार उदाहरण मांडत असतो. अगदी तसंच वरील उदाहरणातून दिलेली माहिती हा पूर्णपणे आमचा दृष्टीकोन असून तो गुंतवणूक सल्ला मानू नये. कारण आमचा तर्क, आमचा अंदाज, आमचा अभ्यास चुकीचाही ठरू शकतो. आणि म्हणूनच कोणताही गुंतवणुकीचा निर्णय घेण्यापूर्वी आपल्या गुंतवणूक तज्ज्ञाचा सल्ला घ्या.

सदर माहिती आमच्या स्वानुभवातून आहे. जे आम्हाला भावलं, योग्य वाटलं ते सर्वांना लागू असायला हवं असं निश्चितच नाही. प्रत्येकाची आव्हाने आणि त्यांना सामोरी जाण्याची त्यांची शैली वेगळी असू शकते. त्यामुळे आपला वैयक्तिक आर्थिक निर्णय घेताना तज्ज्ञ सल्लागारांचा सल्ला घ्यावा हि विनंती.

मुदत विमा (टर्म इंश्योरन्स) : हि अत्यंत महत्वाची बाब. तुमच्या क्षमतेवर तुम्हाला पूर्ण विश्वास आहे, तुमच्या कुटुंबियांसाठी  उत्तमोत्तम योजना तुमच्या मनात आहेत ज्या तुम्ही निश्चितच पूर्ण कराल. पण लक्षात ठेवा हे जग अनिश्चितेने भरलेले आहे. एखादी दुर्दैवी घटना तुम्हाला तुमच्या कुटुंबियांपासून दूर सारू शकते. अशावेळी तुमच्या योजना आणि त्यासाठी असणारे तुमचे प्रयत्न यांना काहीही अर्थ उरत नाही.

म्हणूनच तुमच्या पश्चात तुमच्या कुटुंबियांना किमान आर्थिक तोशीस पडणार नाही याची तरतूद तुम्ही मुदत विमा (टर्म इन्श्योरंस) घेऊन करून ठेवू शकता. सर्वसाधारणपणे मुदत विम्याचं कवच तुमच्या सध्याच्या उत्पन्नाच्या 15 ते 20 पटीत असावं असा संकेत आहे.

आरोग्य विमा (हेल्थ इंश्योरन्स)  : एखादं आजारपण किंवा अपघात तुम्हाला आर्थिकदृष्ट्या काहीवर्षे मागे ढकलू शकतो. हे टाळायचं असेल तर आरोग्य विम्याची तरतूद हवीच. (Health Insurance in marathi)

आरोग्य विमा घेताना संपूर्ण कुटुंबाचा विचार करावा. तसेच त्यातील अटीं-नियम समजून घ्यावेत. बरेचदा कमी प्रीमिअमच्या नादात विविध व्याधी किंवा शस्त्रक्रीयेवर असणाऱ्या विमाकवचावर मर्यादा असतात. अशा वेळी वरील खर्च आपल्याला करावा लागू शकतो. तसेच दावा निकाली प्रक्रिया ( क्लेम सेटलमेंट ) स्वतः विमा कंपनी हाताळते कि एखाद्या त्रयस्थ संस्थेकडे (टीपीए) हे काम सोपवलं आहे, हे सुद्धा जाणून घेणे महत्वाचं आहे. कारण यामुळे क्लेम सेटलमेंट प्रक्रिया लांबू शकते किंवा नकारात्मक होण्याची शक्यता असते. विमा घेते वेळी नियम समजून न घेतल्यामुळे अशा परिस्थितीला सामोरं जावं लागतं

बचत खाते ( सेव्हिंग अकाऊंट ) : अनेकांना  वाटेल ‘हे तर आमच्याकडे आहेच की’ पण हे जर तुम्ही तुमच्या सॅलरी खात्याबद्दल समजत असाल तर तुम्ही चुकीचे आहात. सॅलरी खाते वरकरणी जरी बचत खाते असले तरी व्यवहाराच्या दृष्टीकोनातून पाहिलं तर ते ‘सेव्हिंग’ नव्हे तर ‘एक्स्पेन्स’ अकाऊंट असते. म्हणजे बचत नव्हे तर खर्च करण्यासाठी त्याचा जास्त वापर होत असतो. म्हणूनच एक वेगळे बचत खाते असुद्या ज्यात खऱ्या अर्थाने बचत करता येईल जी पुढे गुंतवणुकीत रुपांतरीत करता येईल.

डिमॅट खाते (डिमॅट अकाऊंट ) : सर्वात कळीचा मुद्दा. डिमॅट खाते कशाला हवे ?  शेअर मार्केट म्हणजे जुगार हा समज ( खरं तर गैरसमज ) हा आता केव्हाच मागे पडला आहे. ट्रेडिंग नव्हे तर केवळ दीर्घ गुंतवणुकीच्या उद्देशाने चांगल्या कंपन्यांच्या शेअर्समध्ये किंवा निर्देशांकात केलेली निरंतर गुंतवणूक उतम परतावा मिळवून देऊ शकते हे अनेकांना पटलंय. (How to open demat account in marathi)

अनेक एक्स्चेंज ट्रेडेड म्युच्युअल फंड असतात ज्यातही आपण सहजतेने गुंतवणूक करू शकतो. उदाहरणार्थ निफ्टी निर्देशांकाशी समकक्ष कामगिरी राखणारा निप्पॉनचा ‘निफ्टीबीज’ हे त्याचे उत्तम उदाहरण आहे. याचनुसार सोन्यातील गुंतवणूक गोल्ड ईटीएफद्वारे करता येते.

लवकरच होऊ घातलेल्या डिमटेरीअलाझेशन प्रक्रियेमुळे विम्यासारखे महत्वाचे दस्तावेजसुद्धा डिमॅट खात्यात उपलब्ध असतील.

थोडक्यात काय तर डिमॅट खाते हि आता आवश्यक बाब असणार आहे.

डिमॅट खाते उघडण्यासाठी खाली दिलेली लिंक हि आम्ही वापरत असलेल्या ब्रोकरची आहे. आपण या लिंकवरून किंवा आपल्या पसंतीच्या इतर कोणत्याही ब्रोकरकडे डिमॅट खाते उघडू शकता.

मुदत ठेव (एफडी ) : दीर्घकालीन गुंतवणूक म्हणून मुदत ठेव अर्थात ‘एफडी’ हा पर्याय संयुक्तिक नसला तरी खात्रीशीर परतावा म्हणून निश्चितच चांगला आहे. त्यामुळे एखादी छोटी रक्कम या पर्यायात टाकणे उत्तम. त्यातही ‘फ्लेक्सी फिक्स्ड डीपॉझिट’ (एफएफडी ) हा यातील एक चांगला पर्याय आहे. याची माहिती आम्ही आमच्या एका लेखामध्ये दिलेली आहे. जी तुम्ही इथे क्लिक करून वाचू शकता. (fixed deposit)

सरकारी रोखे गुंतवणूक खाते (गव्हर्न्मेंट बॉंड्स)  : मुदत ठेवी खालोखाल खात्रीशीर असा उत्पन्नाचा स्त्रोत म्हणून सरकारी रोख्यांतील गुंतवणुकीकडे पाहिलं जातं. पण या सरकारी रोख्यांमध्ये कुठे आणि कशी गुंतवणूक करावी हे अनेकांना माहित नसतं. खरंतर त्यासाठी खुद्द रिझर्व्ह बँकेने सोय उपलब्ध करून दिलेली आहे. खालील लिंकवर नोंदणी करून तुम्ही वेळोवेळी येणाऱ्या सरकारी रोख्यांमध्ये गुंतवणूक करू शकता. ( How to Invest in government bonds in marathi)

क्रेडीट कार्ड : अनेकांना आश्चर्य वाटेल. कारण क्रेडीट कार्ड म्हणजे उधळपट्टी आणि कर्जबाजारी होण्याचा राजमार्ग वगैरे वाटू शकतं. पण हे सगळं वापरकर्त्यांच्या स्वभावावर आहे. आमच्या मते सांगायचं तर क्रेडीट कार्ड हि खरंतर फार सोयीची गोष्ट आहे. पण आपण तिचं रुपांतर संकटात करून टाकतो.

काय करायचं, तर दर महिन्याचा काही एक खर्च असा असतो जो करणे आपल्याला भाग असतं. उदाहरणार्थ. महिन्याचं किराणासामान, देयके ( युटीलिटी बिल्स) हा खर्च ‘वरखर्च’ या प्रकारात नक्कीच येत नाही. म्हणजे याची तजवीज आपल्याला दरमहिन्याला करावीच लागते. मग हाच खर्च जो तुम्ही त्या-त्या वेळी रोखीने किंवा डेबिट कार्डने न करता क्रेडीट कार्डने करून त्याचे बिल मुदतीपूर्व भरून टाकावे. याने होणारा फायदा म्हणजे या खर्चातून रिवार्ड पॉईंट्स तसेच युटीलिटी बिल्स वरील नियमित कॅशबॅक मिळत राहते.

आणि त्याही पुढे क्रेडीट कार्डचे बिल भरायला मिळणारा 30 ते 50 दिवसाचा अवधी तुम्हाला तुमच्याच बचत खात्यातील त्या रकमेवर व्याज मिळवून देतं ते वेगळंच. क्रेडीट कार्ड व्यवस्थापन करण्यासाठी क्रेड सारखे एप सुद्धा सोयीचं ठरतं. म्हणजेच एखादं आजीवन म्हणजेच ‘लाईफटाईम फ्री’ क्रेडीट कार्ड बाळगणे हिताचे ठरते. अर्थात तुमचा स्वभाव उधळपट्टी करणारा नसावा हे सुद्धा महत्वाचं.

इथे देण्यात आलेली लिंक हि आम्ही वापरात असलेल्या अशाच एका लाईफटाईम फ्री क्रेडीट कार्डची आहे ज्यात रिवार्ड पॉईंट्स कधीच अवैध ठरत नाहीत. तसेच हे पॉईंट्स रिडीम करण्यास कोणतेही वेगळे शुल्क नसते. त्याहूनही पुढे हे रिवार्ड पॉईंट्स कॅशमध्येही रुपांतरीत करता येतात.

पूर्णतः एपद्वारे नियंत्रित असणारे हे कार्ड कोणत्याही कागदपत्रांशिवाय खालील लिंकवरून एपद्वारे ऑनलाईन प्राप्त करता येईल. (अर्थात आम्हाला हे कार्ड आवडलं याचा अर्थ तुम्हालाही आवडलंच पाहिजे असा आमचा अट्टाहास नाही) ( Credit Card in marathi)

दैनंदिन आर्थिक व्यवहार नोंद: कुठे जायचं आहे हे निश्चित असेल तरच ‘कोणत्या मार्गाने जायचं या मुद्द्याला अर्थ आहे. तसंच ‘पैसा किती साठवायचा आणि कुठे गुंतवायचा’ हे ठरवायचं असेल तर आधी ‘पैसा कुठून येतो अन कुठे जातो’ हे सुद्धा लक्षात घेणं अत्यंत महत्वाचं आहे. त्यासाठीच दैनंदिन आर्थिक नोंदी ठेवणे गरजेचे. अर्थात आता यासाठी जुन्या पद्धतीच्या नोंदवहीची गरज नाही. आज अनेक एप्स उपलब्ध आहेत जे तुमचं हे काम सोप्पं करतात आणि आपल्या नियमित-अनियमित अशा या जमा खर्चात होणाऱ्या वाढ आणि घटीबाबत तुम्हाला वेळोवेळी कळवतात. ( daily financial budgeting)

एनपीएस / पीपीएफ :  कोणतीही योजना एकांगी असू नये. आणि हे गुंतवणुकीसही लागू आहे. गुंतवणूक पर्यायात विविधता असावी. अर्थात त्यातील गुंतवणुक निधीच्या प्रमाणाबाबत प्राधान्यक्रम आपापल्या इच्छेनुसार ठरवला जाऊ शकतो. ( How to invest in NPS in marathi)

भविष्याची तरतूद म्हणून पेन्शन योजना उपयोगी आहेत ज्यात प्रामुख्याने एनपीएस म्हणजे नॅशनल पेन्शन सिस्टम पब्लिक प्रॉव्हिडेन्ड फंड.

एनपीएस खाते खालील लिंक वरून उघडता येईल.

पीपीएफ खाते बॅंकेमध्ये उघडावे लागते. हे खाते ऑफलाईन आणि  ऑनलाईन ( काही ठराविक बँका ) पद्धतीने उघडता येते.

आणीबाणीची तरतूद ( इमर्जन्सी फंड ) : भविष्यासाठीच्या तुमची आखलेल्या योजना आणि नियतीच्या तुमच्यासाठीच्या योजना वेगवेगळ्या असू शकतात. आणीबाणी याचा अर्थच मुळी अचानक उद्भवणारी कठीण परिस्थिती. अशावेळी किमान तुमची आर्थिक बाजू सक्षम असणे गरजेचे असते. म्हणून महिन्याकाठी किंवा शक्य तेव्हा नियमित काही रक्कम यासाठी बाजूला काढणे इष्ट आहे. (emergency fund explained in marathi)

पण अनेकजण असतात ज्यांना जोखीम नको असते.परतावा कमी का असेना पण सुरक्षित गुंतवणूक हवी असते. अशा लोकांसमोर पहिला पर्याय असतो तो मुदत ठेव म्हणजेच एफडीचा. यातही आपल्या गुंतवणुकीवर दर महिन्याला परतावा देणाऱ्या म्हणजेच म्हणजे मासिक उत्पन्न योजना जास्त लोकप्रिय आहेत. (Monthly Income scheme in marathi)

आज आपण भारतीय टपाल विभागाद्वारे आणली गेलेली अशीच एक मासिक उत्पन्न योजना जाणून घेणार आहोत. या योजनेच नाव आहे ‘मंथली इन्कम स्कीम’ म्हणजेच एमआयएस (MIS Post Office scheme in marathi )

या योजनेत फक्त एकदाच म्हणजे एकरकमी गुंतवणूक करावी लागते. एकरकमी गुंतवणुकीची मर्यादा किमान रु.1000 आणि त्याच पटीत कमाल ₹४.5 लाखांपर्यंत करता येते. अर्थात वैयक्तिक म्हणजे एकल खात्यासाठी गुंतवणुकीची कमाल मर्यादा 4.5 लाख रुपये असली तरी जॉईन्ट म्हणजे एकत्रितरित्या उघडलेल्या खात्यासाठी हि मर्यादा 9 लाखांपर्यंत आहे.

जर एखाद्या व्यक्तीने ₹4.5 लाख रुपये एकरकमी जमा करून हे खाते उघडले, तर पुढील पाच वर्षांसाठी त्यांना दर साल दर शेकडा ६.६ % दराने वर्षाला ₹ 29,700 इतकं उत्पन्न व्याजातून मिळेल. इथे दर महिन्याला उत्पन्नाच्या पर्यायानुसार ₹2475 रुपये व्याज म्हणून मिळतील. अशाप्रकारे, तुम्हाला पाच वर्षांत मिळणारं एकूण उत्पन्न ₹ 1,48,500 इतकं असेल.

खालील एमआयएस कॅलक्यूलेटरचा वापर करून तुम्ही इच्छित मासिक उत्पन्नासाठी नियोजन करू शकता.(post office mis calculator in marathi )

MIS ची मॅच्युरिटी पाच वर्षे आहे. इथे मॅच्युरिटी म्हणजे योजनेची कालमर्यादा अशा अर्थाने विचारात घ्यावे कारण रक्कम गुंतविल्यानंतर पुढील महिन्यापासून तुम्हाला दर महिन्याला व्याज मिळणे सुरु होतं आणि ते पुढील 5 वर्षे तुम्हाला मिळत राहतं. या योजनेत खाते मुदतपूर्व बंद करण्याची सोय असली तरी त्यासाठी किमान एक वर्षाचा कालावधी पूर्ण होणे आवश्यक आहे.

गुंतवणुकीच्या तारखेपासून एक वर्ष पूर्ण झाल्यानंतरच पैसे काढले जाऊ शकतात. आणि या नियमांनुसार, खाते उघडल्यानंतर एक वर्ष ते तीन वर्षांच्या दरम्यान पैसे काढल्यास, ठेव रकमेच्या 2% रक्कम वजा करून बाकीची रक्कम परत केली जाते.आणि जर खाते उघडल्यापासून 3 वर्षांनंतर पैसे काढल्यास ठेव रकमेपैकी 1% रक्कम वजा करून उर्वरित रक्कम परत केली जाते.

पाहूया या योजनेची वैशिष्ट्ये.

एमआयएस खातं कोण उघडू शकतं. (Who can invest in MIS)

कुणीही सज्ञान व्यक्ती वैयक्तिकरित्या
संयुक्त खाते (3 प्रौढांपर्यंत)
अल्पवयीन व्यक्तीच्या वतीने पालक
10 वर्षांवरील अल्पवयीन व्यक्तीच्या स्वत: च्या नावावर.

 ठेव मर्यादा ( How much to invest in MIS)

खाते किमान रु. 1000 आणि त्याच पटीत रु.४.5 लाखांपर्यंत.
एका खात्यात कमाल रु.4.50 लाख आणि संयुक्त खात्यात रु.9 लाख रुपये जमा करता येतात.
सर्व संयुक्त धारकांना संयुक्त खात्यातील गुंतवणुकीत समान वाटा असेल.
एका व्यक्तीने उघडलेल्या सर्व MIS खात्यांमधील ठेवींची मर्यादा रु.4.50 लाखांपेक्षा जास्त नसेल.
अल्पवयीन व्यक्तीच्या वतीने पालक म्हणून उघडलेल्या खात्याची मर्यादा मात्र वेगळी असेल.

व्याज ( Interest on MIS)

व्याज खाते उघडल्यापासून तारखेपासून एक महिना पूर्ण झाल्यावर मिळेल आणि मॅच्युरिटी होईपर्यंत दर महिन्यास देय असेल.
ठेवीदाराने कोणतीही जास्तीची ठेव ठेवल्यास, ती परत केली जाईल ज्यावर खाते उघडल्याच्या तारखेपासून परताव्याच्या तारखेपर्यंत फक्त पोस्ट ऑफिस बचत खाते नियमानुसार व्याज लागू होईल.
मिळणारे व्याज हे बचत खात्यात ऑटो क्रेडिटद्वारे / ईसीएसद्वारे जमा होईल. तसेच CBS पोस्ट ऑफिसमधील MIS खात्याच्या बाबतीत, मासिक व्याज कोणत्याही CBS पोस्ट ऑफिसमध्ये असलेल्या बचत खात्यात जमा केले जाऊ शकते.
ठेवीदारास व्याजाद्वारे मिळणारे सदर उत्पन्न करपात्र असेल.

मुदतपूर्व ( प्री-मॅच्युअर) खाते बंद करणे

खाते सुरु करण्याच्या तारखेपासून 1 वर्षाच्या मुदतीपर्यंत कोणतीही ठेव काढता येणार नाही.
खाते उघडण्याच्या तारखेपासून 1 वर्षानंतर आणि 3 वर्षांपर्यंतच्या कालावधी दरम्यान खाते बंद केल्यास, मुद्दलमधून 2% इतकी वजावट करून उर्वरित रक्कम परत केली जाईल.
खाते उघडल्याच्या तारखेपासून 3 वर्षांनंतर ते 5 वर्षांच्या आत, म्हणजेच मॅच्युरिटीच्या कालावधीच्या आधी बंद केल्यास मुद्दलमधून 1% इतकी वजावट करून उर्वरित रक्कम परत केली जाईल.
खाते संबंधित पोस्ट ऑफिसमध्ये पास बुकसह विहित अर्ज सादर करून मुदतीपूर्वी बंद केलं जाऊ शकते.

मॅच्युरिटी

5 वर्षांच्या समाप्तीनंतर संबंधित पोस्ट ऑफिसमध्ये पास बुकसह विहित अर्ज सादर करून खाते बंद केले जाऊ शकते.
मॅच्युरिटीपूर्वी खातेधारकाचा मृत्यू झाल्यास, खाते बंद करून नामनिर्देशित व्यक्ती / कायदेशीर वारसांना रक्कम परत केली जाते. या रकमेत मुद्दल तसेच परताव्यात मागील महिन्यापर्यंतचं व्याज विचारात घेतलं जातं.

एमआयएस खाते एका पोस्ट ऑफिसमधून दुसऱ्या पोस्ट ऑफिसमध्ये ट्रान्सफर केलं जाऊ शकतं.

काय आहे एफएफडी. ( What is FFD in marathi ?)

मुदत ठेवींमध्ये सुद्धा काही प्रकार असतात ज्यापैकी एक आहे ‘एफएफडी’ अर्थात फ्लेक्झिबल फिक्स्ड डिपॉझिट( Flexi Fixed Deposit). नेहमीच्या मुदत ठेवीमध्ये ती परिपक्व म्हणजेच मॅच्युअर होईपर्यंत काढायची असेल तर आपल्याला ती मुदत ठेव रद्द करावी लागते पण फ्लेक्झिबल फिक्स्ड डिपॉझिट योजनेमध्ये तुमच्या मुदत ठेवीतील तुमच्या गरजेपुरती रक्कम तुम्ही कधीही काढू शकता आणि उर्वरित राहिलेली रक्कम एफडीवर तुम्हाला ठरलेल्या पूर्वनिश्चित व्याजदरानुसार व्याज मिळतच राहतं. यामुळे तुमच्या बचत खात्यात असणारा पैसा तसाच पडून न राहता त्यावर मुदत ठेवीचा व्याजदर मिळत राहतो.

काही बँकांमध्ये यामध्ये सेव्हिंग प्लस खात्यासारखी सुविधा असते, म्हणजे तुमच्या बचत खात्यातील रक्कम ठराविक मर्यादेच्या वर गेल्यास ती वरील रक्कम आपोआप एफएफडीसाठी वळती होते.अर्थात सर्वच बँका या सुविधा देतातच असे नाही.काही बँका फक्त महिलांसाठी अशी विशेष सोय उपलब्ध करून देतात जसेकी आयडीबीआय.

थोडक्यात एफएफडी म्हणजे बचत खात्याचं स्वातंत्र्य आणि मुदत ठेवीचा लाभ याचा संयोग असतो. माहिती आवडली असेल तर इतरांना शेअर करा.

म्हणूनच आज आपण निफ्टी बीजबद्दल माहिती घेऊया.

काय आहे निफ्टी बीज. (What is Nifty Bees)

अनेकदा काय होतं.. आपल्याला एकाच वेळी अनेक गोष्टी आवडतात आणि त्या हव्यासुद्धा असतात. पण ते शक्य नसतं. यामागे कधी आर्थिक कारणे असतात तर कधी इतर काही. उदाहरणादाखल काहीही असो.म्हणजे कपड्यांची निवड असेल तर त्यात कोणते घ्यायचे आणि कोणते नाकारायचे हे ठरवणं कठीण जातं. विम्याची निवड करतानाही दोन-तीन वेगवेगळ्या कंपन्यांच्या विमा पॉलिसीतील तरतुदी आवडतात. पण निवड फक्त एकाची करायची असते.

आता आपण शेअर मार्केटकडे वळूया. समजा तुम्हाला निफ्टीफिफ्टी या निर्देशांकातील अर्थात देशातील शेअर मार्केटमध्ये सूचीबद्ध असणाऱ्या आघाडीच्या 50 कंपन्यांत गुंतवणूक करायची आहे. अर्थात तेही तुमचं बजेट सांभाळून. आता इथे तुम्ही या निर्देशांकातील कंपन्यांचा प्रत्येकी एक शेअर जरी घ्यायचा ठरवलं तरी तुम्हाला किमान लाखभर रुपये गुंतवावे लागतील. आणि हि गुंतवणूक त्या- त्या वेळच्या बाजाराच्या स्थितीनुसार असेल, म्हणजे यानंतर बाजार पुन्हा खाली आलं तर त्यावेळच्या घसरलेल्या किंमतीचा फायदा उठवून पुन्हा गुंतवणूक करण्यासाठी तुम्हाला पुन्हा मोठी रक्कम तयार ठेवावी लागेल. म्हणजे इथे सोयीनुसार वरचेवर गुंतवणूक करणे सोप्पं नाही.

नेमकं इथेच निफ्टीबीज हा ईटीएफ आपल्याला हि सोय उपलब्ध करून देतो. (what is Nifty bees)

ईटीएफ हा काय प्रकार आहे ? (ETF information in marathi )

ईटीएफ म्हणजे ‘एक्स्चेंज ट्रेडेड फंड’ अर्थात असे फंड ज्यांचे व्यवहार थेट एक्स्चेंजवर होतात. म्हणजे अगदी सूचीबद्ध कंपन्यांचे शेअर्स आपण खरेदी विक्री करतो तसेच हे. यांना म्युच्युअल फंड आणि इक्विटी यांचा संयोग समजायला हरकत नाही.

निफ्टीबीज हा भारतातील पहिला ईटीएफ निप्पॉन इंडिया एएमसीने ( म्युचुअल फंड कंपनी ) डिसेंबर 2001 मध्ये सुरु केला. निफ्टी ५० या निर्देशांकाप्रमाणेच परतावा देणे हे या फंडाचं उद्दिष्ट आणि वैशिष्ट्य आहे.

म्हणजे आता बघा, निफ्टी ५० इंडेक्सने मागील दहा वर्षांत जवळपास १२ टक्क्यांनी परतावा दिला आहे. म्हणजे जर तुम्हाला निफ्टी ५० इंडेक्समध्ये गुंतवणूक करायची असेल तर तुमच्या समोर उपलब्ध असलेला सर्वोत्तम पर्याय निफ्टीबीज हा आहे. तुम्ही ETF चे एक युनिट खरेदी करा किंवा अनेक, त्यातून तुम्हाला निफ्टीमधील विविध क्षेत्रातील 50 वेगवेगळ्या कंपन्यांमध्ये गुंतवणुक केल्याचा लाभ मिळतो.

कशी आणि कुठून करावी निफ्टीबीज ईटीएफमध्ये गुंतवणूक ? (How to invest in nifty bees in marathi )

अगदी सोप्पं. अपस्टॉक्स, झीरोधा, एन्जेल ब्रोकिंग , एडेलवाईज किंवा एलिस ब्लू अशा कोणत्याही ब्रोकरकडे तुमचं खातं असेल तर त्यावर तुम्ही जसं एखाद्या कंपनीचा शेअर शोधता अगदी तसंच “Nifty Bees” शोधायचा आहे आणि शेअरचा खरेदी-विक्री व्यवहार करता तसाच इथे करायचा आहे. इतकं सोप्पं आहे हे. यात कोणतीही वेगळी प्रक्रिया नाही.

ईटीएफचे फायदे ( advantages of Nifty bees )

वाजवी : हा ईटीएफ निर्देशांकाला अनुसरत असल्याने, त्याचे व्यवस्थापन करण्यासाठी प्रशासकीय खर्च अत्यंत कमी असतो.

किमान व्यवस्थापन : या ईटीएफचे उद्दिष्ट निफ्टी या निर्देशांकाचे अनुकरण करणे हे असल्याने, फंड व्यवस्थापकाला केवळ बाजार निर्देशांकाशी सुसंगती राखण्यासाठी वेळोवेळी बदल करणे आवश्यक असतं. म्हणजे इतर म्युच्युअल फंडासारखं जिथे फंड मॅनेजरकडे विश्लेषणात्मक काम आणि बाजारापेक्षा उत्तम कामगिरीच्या अपेक्षेपोटी जास्त व्यवहाराची जबाबदारी नसते. ज्यामुळे जोखीम मर्यादित असते.

कमी व्यवस्थापकीय जोखीम:  ETFs खरंतर विशिष्ट निर्देशांकाशी जोडलेले असल्याने आणि त्यामुळेच स्वयंव्यवस्थापित असतात म्हणून त्यात संस्थात्मक त्रुटींचा कमी धोका असतो. येथे, गुंतवणूकदाराला म्युच्युअल फंडाप्रमाणे, सतत सर्वोत्तम ट्रेडिंग-गुंतवणूक कृतींसाठी फंड व्यवस्थापकाच्या निर्णयावर अवलंबून राहण्याची गरज नाही. त्याऐवजी, इथे गुंतवणूकदार केवळ स्व-स्थिर बाजारावर अवलंबून असतो.

विविधता : ETFs हे शेअर मार्केटमधील तुलनेत कमी जोखीमीची, आणि तरीही पोर्टफोलिओमध्ये विविधता राखून असणारी गुंतवणूक आहे.

तरलता: ईटीएफचा व्यवहार इतर कोणत्याही शेअर प्रमाणे स्टॉक एक्स्चेंजवर केला जाऊ शकतोच, पण यात आणखी एक महत्त्वाचा फरक असा आहे की ते दिवसाअखेर व्यापार-व्यवहार विचारात घेणाऱ्या सर्वसामान्य म्युच्युअल फंडांसारखे ते नसतात.कारण ते इंट्राडे ट्रेड केले जाऊ शकतात. हे अस्थिर बाजारात हे उपयुक्त ठरतं.

हे सुद्धा वाचा : स्मॉलकेस म्हणजे नेमकं काय ? गुंतवणूक गोष्ट.

पण इथे तुम्ही अगदी मल्टीबॅगर म्हणजे अगदी थोडक्या कालावधीत श्रीमंतीची अपेक्षा ठेवू नये, किंबहुना शेअर मार्केटमध्ये हि अपेक्षा ठेवून येणेच मूर्खपणाचं आहे. कारण जास्त परताव्याच्या अपेक्षेत चुकीच्या शेअर्समध्ये गुंतवणूक होऊन मूळ भांडवलच शून्य होण्याची शक्यता इथे जास्त असते. अशा वेळी कमी जोखमीसह दीर्घकालावधीसाठी शिस्तबद्ध अशा निरंतर गुंतवणुकीच्या माध्यमातून संपत्ती निर्मिती शक्य आहे.आणि यासाठी निफ्टीबीजसारखे ईटीएफ चांगले पर्याय ठरू शकतात.

थांबा , एक सांगायचं राहून गेलं..

जगातील पहिला यशस्वी ETF कोणता असेल ?

तर तो आहे, ‘एसपीडीआर एसएन्डपी 500 ट्रस्ट ईटीएफ’ हा स्टँडर्ड अँड पुअर्स 500 (S&P 500) या अमेरिकन भांडवली बाजारातील निर्देशांकाचा मागोवा घेण्यासाठी अमेरिकेत 1993 मध्ये लाँच करण्यात आलेला ईटीएफ. जो आजपर्यंतच्या सर्वाधिक ट्रेड केलेल्या ETF पैकी एक आहे.

महत्वाचं : भांडवली बाजाराशी संबंधित कोणतीही गुंतवणूक हि जोखमीच्या अधीन असते. सदर लेख हा फक्त माहितीदाखल आहे, या लेखाद्वारे आम्ही कोणत्याही गुंतवणुकीची शिफारस करू इच्छित नाही. आपला गुंतवणुकीचा निर्णय घेण्यापूर्वी आर्थिक सल्लागाराशी चर्चा करावी.

एबीट्डा म्हणजे काय ? (What is EBITDA in marathi )

EBITDA म्हणजे एखाद्या कंपनीची व्याज, कर, कर्जमाफी आणि घसारापूर्वीची कमाई असते जी कंपनीचा या सर्व कपातीपूर्वी असणारा नफा सांगते. वेगळ्या प्रकारे सांगायचे झाले तर, हे एखाद्या कंपनीचे उत्पन्न असतं ज्यामध्ये व्याज, कर, कर्जमाफी आणि घसारा यासारख्या विशिष्ट खर्चांचा समावेश असतो. 

अनेक गुंतवणूकदार कंपनीत गुंतवणूक करण्यापूर्वी मोठ्या कंपन्यांची आपापसांत तुलना करताना कव्हरेज रेशो म्हणून EBITDA विचारात घेतात. 

EBI, EBIT आणि EBITDA

EBITDA दोन पर्यायात पाहिलं जातं, ज्याचा वापर गुंतवणूकदार आणि विश्लेषक कंपनीच्या नफा मोजण्यासाठी करतात. हे पर्याय आहेत

EBITA = व्याज, कर आणि कर्जमुक्तीपूर्व कमाई
EBIT = व्याज आणि करपूर्व कमाई.

EBITDA  नॉन GAAP फाइनेंशियल फिगर म्हणूनही संबोधलं जातं. म्हणजेच EBITDA सामान्य स्वीकृत लेखा तत्त्वांचे (GAAP) पालन करत नाही. आर्थिक अहवालाची अचूकता सुनिश्चित करण्यासाठी GAAP निकष महत्त्वाचे असतात जे EBITDA मध्ये विचारात घेतले जात नाहीत .

EBITDA समीकरण फोड करून पाहूया

E – अर्निंग (कमाई)
B – बिफोर (च्याआधीचं)
I – इंटरेस्ट (व्याज)
T – टॅक्स (कर)
D – डेप्रिसिएशन (घसारा)
A – अमोर्टायझेशन ( कर्जमुक्ती प्रमाण)

म्हणजेच कर, व्याज घसारा आणि कर्जमुक्ती प्रमाण वजा करण्याआधीची कमाई.

1. कमाई ( Earning )

म्हणजे निव्वळ नफा किंवा निव्वळ उत्पन्न असं समजलं जातं. 

2. व्याज (Interest )

जेव्हा एखादी कंपनी बँकेकडून किंवा इतर कोणाकडून कर्ज घेते तेव्हा त्या कर्जावर व्याज भरावे लागते. अर्थात व्याजाचं हे प्रमाण त्या कंपनीच्या कर्जाची रचना कशी आहे यावर अवलंबून असतं. कर्ज संरचना व प्रमाण लक्षात घेऊन कंपनीच्या कर्ज आणि व्याजाच्या प्रमाणाबद्दल अंदाज बांधता येतो.एकंदरीत यावरून यावरून गुंतवणूकदार आपली गुंतवणूक जोखमीची आहे की नाही याबद्दल निष्कर्ष काढू शकतो.

3. कर (TAX )

कंपनी सरकारला कराच्या रूपात पैसे देते. निव्वळ नफा मोजताना सर्व प्रकारचे म्हणजे राष्ट्रीय, राज्य आणि स्थानिक कर वजा करून मोजला जातो.

करदायित्व आणि त्यावरील खर्चात दरवर्षी आणि व्यवसायानुसार बदल होण्याची शक्यता असते. हे सहसा कंपनीचं उद्योगक्षेत्र, स्थान आणि कंपनीच्या आकारमनावर अवलंबून असतं. याचा उल्लेख सामान्यतः उत्पन्न विवरणाच्या परिचालन उत्पन्न खर्च (Operating Income) विभागात केलेला असतो. 

4. घसारा (Depreciation )

दोन वर्षापूर्वी तुम्ही घेतलेल्या मोबाईलची किंमत आजही तितकीच असू शकेल का ? उत्तर आहे , नाही.

कारण वापर, झीज आणि अप्रचलितपणामुळे मालमत्तेचे मूल्य कालांतराने कमी होत असतं. अवमुल्यानामुळे होणाऱ्या या घटीस घसारा असे म्हणतात. या घसाऱ्याचं प्रमाण व्यवसाय व उद्योग क्षेत्रानुसार वेगळं असू शकतं. म्हणजे एखाद्या प्लांट मधील यंत्रे , मशीन्स कालानुरूप जुने होतात आणि त्याचं त्यानुसार अवमूल्यन होतं अशा स्थितीत ते बदलले जातात पण हेच एखाद्या बौद्धिक मालमत्ता क्षेत्रातील कंपनीला फक्त आपले पेटंट, परवाने, हक्क हे अद्ययावत ठेवावे लागतात.

5. कर्जमुक्ती प्रमाण (Amortization )

कर्जमुक्ती म्हणजे हे एक लेखा (अकाऊंट्स ) तंत्र आहे ज्याद्वारे वेळोवेळी नियमितपणे कर्जाची केली जात असलेली परतफेड आणि त्याचा संदर्भ घेऊन कंपनीचा व्यावसायिक वेग व मालमत्ता मूल्याशी चाचपणी केली जाते.  

EBITDA कसं काढलं जातं ?

कंपनीच्या निव्वळ उत्पन्नातून (नफ्यातून नव्हे ) व्याज, कर, कर्जमुक्तीप्रमाण आणि घसारा यांच्या व्यतिरिक्त इतर खर्च वजा करून EBITDA ची गणना केली जाते. 

सर्वसाधारणपणे, कंपनीचा EBITDA शोधण्यासाठी दोन सूत्रे वापरली जाऊ शकतात:

EBITDA = निव्वळ नफा + व्याज + कर + घसारा + कर्जमुक्ती प्रमाण

EBITDA = परिचालन (Operating) उत्पन्न + घसारा + कर्जमाफी

कंपन्या आपल्या व्यवसायातील विशिष्ट पैलू अधिक सखोलपणे समजून घेण्यासाठी ही सूत्रे लागू करतात. 

उदाहरणार्थ, एखाद्या गुंतवणूकदाराला एखाद्या कंपनीच्या आर्थिक स्थितीवर कर्जामुळे कसा परिणाम होऊ शकतो हे तपासायचे असल्यास, तो EBITDA मधून फक्त घसारा आणि कर वगळेल. ज्याद्वारे गुंतवणूकदार कर्जामुळे कंपनीची आर्थिक स्थितीवर कसा परिणाम होऊ शकतो हे सहजपणे शोधू शकेल.

एबीट्डा कॅलक्यूलेटर ( EBITDA Calculater )

EBITDA मार्जिन म्हणजे काय? (What is EBITDA Margin in marathi)

EBITDA मार्जिन हे कंपनीचे एकूण उत्पन्न आणि एकूण महसूल यांच्यातील संबंध स्पष्ट करते. आणि उच्च EBITDA मार्जिन हे एखादी कंपनी एका वर्षात किती रोख नफा कमवू शकते हे सूचित करते, जे समान उद्योगक्षेत्रांमध्ये कार्यरत कंपन्यांच्या कामगिरीची तुलना करताना ते उपयुक्त ठरतं.

पण लक्षात घेण्यासारखी बाब म्हणजे कंपनीच्या आर्थिक विवरणात EBITDA नोंदणीकृत नाही; त्यामुळे गुंतवणूकदारांनी हे गणित स्वतःच मांडायचं असतं.

खालील सूत्र वापरून EBITDA मार्जिन काढलं जातं. (what is ebitda margin formula)

EBITDA मार्जिन = EBITDA / एकूण महसूल

उदाहरणार्थ, ‘अ’ कंपनीचा EBITDA रु.6,00,000 आहे आणि कंपनीचा एकूण महसूल आहे रु.60,00,000 

दुसरीकडे, ‘ब’ कंपनीचा EBITDA 7,50,000 रुपये आणि 90,00,000 रुपये एकूण महसूल नोंदवला आहे.

तर सूत्रानुसार,

‘अ’ कंपनीसाठी EBITDA मार्जिन = EBITDA / एकूण महसूल

= 600000/6000000

= 10%

‘ब’ कंपनीसाठी,

EBITDA मार्जिन = 750000/9000000

= 8% 

त्यामुळे, जास्त EBITDA असूनही, ‘ब’ कंपनीचे ​​EBITDA मार्जिन ‘अ’ कंपनीच्या तुलनेत कमी आहे. याचा अर्थ ‘अ’ कंपनी आर्थिकदृष्ट्या अधिक कार्यक्षम आहे आणि त्यामुळे संभाव्य गुंतवणूकदारांनी गुंतवणुकीसाठी ‘अ’ कंपनी निवड करणे योग्य राहील.

EBITDA चे फायदे

EBITDA चे खालील फायदे आहेत:

• हे व्यवसायाच्या वाढीचे आणि त्याच्या ऑपरेशनल मॉडेलच्या परिणामकारकतेचे विश्लेषण करण्यास मदत करतं.
• हे कंपनीच्या कॅशफ्लोचे वास्तविक मूल्य समोर आणतं..
• EBITDA केवळ कंपनीच्या दैनंदिन कामकाज चालू ठेवण्यासाठी आवश्यक असलेल्या खर्चाचा हिशेब ठेवतं.
• हे एखाद्या कंपनीच्या आर्थिक कार्यक्षमतेची तिच्या समक्षेत्रातील कंपन्यांशी तुलना करण्यास मदत करतं.

EBITDA तोटे

EBITDA मध्ये काही तोटे आहेत जे खालीलप्रमाणे आहेत –

• कर्जाचा खर्च EBITDA मधून वगळण्यात आला आहे, त्यामुळे वरपांगी दिसणारी आकडेवारी दिशाभूल करणारी असू शकते.त्यामुळे कंपनीच्या तरल मालमत्तेची वास्तविक कमाई किंवा माहिती मूल्य स्पष्टपणे समोर येत नाही.
• बरच उद्योग प्रमुखांकडून आपले चुकीचे आर्थिक निर्णय आणि वित्त-केंद्रित कमतरता लपवण्यासाठी देखील याचा वापर केला जातो.
• उच्च व्याजदराच्या आर्थिक कर्जावर याचा परिणाम होत नाही. 
• कंपनीच्या आर्थिकस्थितीबाबत चित्र स्पष्ट होण्यासाठी पोहोचण्यासाठी त्या कंपन्यांनी EBITDA सोबत इतर आर्थिक मेट्रिक्स वापर करणे योग्य राहील.

आमचे इतर लेख वाचण्यासाठी इथे क्लिक करा.

भारतीय आयुर्विमा महामंडळ (LIC) म्हणजेच एलआयसीचा हा IPO 4 मे 2022 रोजी किरकोळ गुंतवणूकदारांसाठी खुला होईल.

अँकर गुंतवणूकदारांसाठी मात्र तो दोन दिवस आधी म्हणजे 2 मे 2022 पासून सबस्क्रिप्शनसाठी उघडेल. (LIC IPO for Anchor Investors )

IPO मध्ये बोली लावण्याची म्हणजे सबस्क्राईब करण्याची शेवटची तारीख आहे 9 मे 2022. (LIC IPO Last day Subscription )

LIC च्या IPO चा प्राइस बँड रु. 902 ते 949 रु. दरम्यान असेल. विमा कंपनी या IPO च्या माध्यमातून 21 हजार कोटी रुपये उभारण्याचा विचार करत आहे.(LIC IPO Price band )

या IPO मधील आपली 3.5 टक्के हिस्सेदारी विकून सरकार 20,557 कोटी रुपये उभे करणार आहे. (LIC IPO Govt stack )

आयपीओसाठी एलआयसीचे मूल्य ६ लाख कोटी रुपये इतके आहे. याआधी सरकारची ५ टक्के हिस्सेदारी विकून ३० हजार कोटी रुपये उभे करण्याची योजना होती. आता मात्र सरकारकडून केवळ 3.5 टक्के हिस्सा विकला जात आहे.

LIC च्या IPO चा एकूण इश्यू आकार 22.13 कोटी शेअर्सचा असेल. यापैकी 10 टक्के म्हणजेच 2.21 कोटी शेअर्स पॉलिसीधारकांसाठी राखीव आहेत. त्याच वेळी, पंधरा लाख शेअर्स एलआयसी कर्मचाऱ्यांसाठी असतील.

कर्मचारी आणि पॉलिसी धारकांना असणाऱ्या आरक्षणानंतर उर्वरित समभागांपैकी, 50% QIB साठी, 35% किरकोळ गुंतवणूकदारांसाठी आणि 15% NII साठी असतील. 

LIC पॉलिसीधारकांना या IPO मध्ये 60 रुपयांची सूट मिळेल. त्याचबरोबर किरकोळ गुंतवणूकदार आणि कर्मचाऱ्यांना 40 रुपयांची सूट मिळणार आहे. 

गुंतवणूकदार या IPO मध्ये 15 शेअर्ससाठी ( एक लॉट) बोली लावू शकतील.

902 ते 949 रुपयांच्या प्राइस बँडसह LIC च्या या एका लॉटमध्ये 15 शेअर्स असतील. म्हणजेच एका लॉटसाठी तुम्हाला किमान 13530 रुपये गुंतवावे लागतील.

या IPO मध्ये 22.1 कोटी शेअर्स विक्रीसाठी ठेवण्यात येणार आहेत.

कसा कराल अर्ज ? ( How to Apply for LIC IPO )

आयपीओला अर्ज करण्यासाठी तुमचं डीमॅट खातं (Demat Account) असणं आवश्यक आहे. जे CDSL किंवा NSDL या DP कडे उघडलं जातं. जर आपण अजूनही डीमॅट खातं उघडलेलं नसेल तर ते अपस्टॉक्स, झिरोधा, एन्जेल ब्रोकिंगसारख्या ब्रोकर्सकडे आपण ऑनलाईन पद्धतीने डीमॅट व ट्रेडिंग खातं उघडू शकता. आणि त्या ब्रोकरमार्फतही आयपीओ साठी अर्ज करू शकता.

अपस्टॉक्स (Upstox) वर ऑनलाईन पद्धतीने काही मिनिटांत डीमॅट व ट्रेडिंग खातं उघडण्यासाठी तुम्ही इथे क्लिक करू शकता.

ऑनलाईन पद्धतीने तुम्ही नेटबँकिंगद्वारे तुमच्या बँक खात्यामार्फत अर्ज करू शकता. नेटबँकिंगद्वारे तुमच्या बँक खात्यावर लॉग-इन केल्यावर साधारणतः इन्व्हेस्टमेंट या विभागात आयपीओसाठी अर्ज करण्याची सोय असते. तिथे असलेल्या आयपीओमधून एलआयसी आयपीओची निवड करून पुढील प्रक्रिया पूर्ण करावी. या वेळी आपला डीमॅट खाते क्रमांक सोबत असावा.

याच बरोबर तुम्ही तुमच्या ब्रोकरच्या खात्यावरुनही आयपीओसाठी अर्ज करू शकता.

ऑनलाईन पद्धतीत ASBA सुविधेचा वापर करून अर्ज करता येतो. ASBA (Account supported by Blocked Amount) म्हणजेच आयपीओसाठीची रक्कम तुमच्याच खात्यात गोठवली जाऊन जर तुम्हाला आयपीओ इश्यू प्राप्त झाल्यास ती पुढे वळती केली जाणार अन्यथा ती रक्कम पुन्हा तुमच्यासाठी मुक्त केली जाणार.

ASBA शिवाय तुम्ही युपीआयमार्फत सुद्धा आयपीओ साठीचे पेमेंट करू शकता.

एलआयसी पॉलीसीधारकांसाठी महत्वाचं ( Important for LIC Policy Holder)

एलआयसी पॉलिसीधारक ज्यांच्याकडे एक किंवा अधिक एलआयसी पॉलिसीज आहेत ते या आरक्षण सुविधेअंतर्गत IPO साठी करू शकतील. पण तत्पूर्वी पॉलिसीधारकांनी हे सुनिश्चित केले पाहिजे की त्यांचा कायमस्वरूपी खाते क्रमांक (PAN) एलआयसीच्या पॉलिसी रेकॉर्डमध्ये विहित कालावधीमध्ये अद्ययावत केलेला आहे. पात्र पॉलिसीधारक ‘कट ऑफ’ किंमतीवर “Policyholder Reservation Portion” साठी अर्ज करू शकतील. सर्वसाधारण गुंतवणूकदार आणि पात्र पॉलिसीधारक यांच्यासाठी बोलीची कमाल रक्कम मर्यादा रु 2,00,000 पेक्षा जास्त नसेल.

इश्यू किंमतीमध्ये एलआयसी पॉलीसीधारकांसाठी ₹60 तर कर्मचाऱ्यांसाठी ₹40 सूट असणार आहे.

आयपीओ एलॉटमेंट स्टेटस कुठे तपासाल ? ( How To Check LIC IPO Allotment Status )

इश्यू बंद झाल्यानंतर साधारणता पाच ते सहा दिवसांत एलॉटमेंट होते. आपण ती खाली दिलेल्या लिंकवर जाऊन अर्ज केलेला इश्यू निवडून आणि आपला पॅन क्रमांक टाकून तपासू शकता.

https://www.bseindia.com/investors/appli_check.aspx

तर मित्रानो, हि माहिती होती एलआयसी आयपीओबद्दल (LIC IPO Info in Marathi ). तुम्हाला यातून नव्याने काही समजलं असेल, आवडलं असेल तसेच आणखी काही समजून घ्यायचं असेल तर कमेंटमध्ये नक्की सांगा. आणि सदर लेख इतरांनाही हि शेअर करा.

धन्यवाद !

लाभांश : Dividend

अनेक कंपन्या लाभांश देतात, काही कमी देतात तर काही जास्त. सामान्यतः ज्या कंपन्यांचे लाभांशाचे प्रमाण चांगलं आहे त्यांच्या शेअर्सच्या किंमतीत होणारी वाढ (Growth) लाभांश न देणाऱ्या किंवा अगदीच कमी प्रमाणात देणाऱ्या कंपन्यांच्या तुलनेत कमी असते. यामध्ये सरकारी कंपन्यांचे प्रमाण जास्त आहे.

लाभांश हा नफ्यातील हिस्श्यातून दिला जातो. खाजगी कंपन्या उद्योग विस्ताराचं लक्ष्य बाळगून असतात आणि त्यामुळे नफ्यातील मोठा हिस्सा त्या उद्योगातील पुनर्गुंतवणूक म्हणून वापरतात. परिणामी त्यांची उद्योगवाढ निरंतर होत राहते. म्हणूनच त्यांच्या व्यवसायात व नफ्यात होणाऱ्या वृद्धीमुळे या कंपन्यांच्या शेअर्सच्या किंमतीमध्ये वाढ होत असते.

जर लाभांश देणाऱ्या कंपन्या तुमची गुंतवणुकीची पसंती असेल तर अशा कंपन्यांचा लाभांश इतिहास तपासा. त्या कंपन्या अनेक वर्ष निरंतर लाभांश देतात का ? तसेच एकूण वर्षभरातील लाभांशाचं प्रमाण ( Dividend Yield ) लक्षात घ्या. लाभांश देणाऱ्या कंपन्यांबाबत प्रवर्तकांचा कंपनीतील हिस्सा (Promotors Holding in company) सुद्धा लक्षात घ्या. कारण प्रवर्तकांचा हिस्सा मोठा असणाऱ्या कंपन्यांमध्ये लाभांशाचे प्रमाण चांगले असते.

काही वेळेला असंही होतं कि काही कंपन्या मोठ्या प्रमाणात लाभांश जाहीर करतात पण अशा कंपन्यांचा लाभांशाचा यापूर्वीचा इतिहास तसा नसतो, पण आता मोठ्या प्रमाणात लाभांश जाहीर करण्यामागे गुंतवणूकदारांना आकर्षित करण्याचा त्यांचा प्रयत्न असतो, हे सुद्धा लक्षात घ्यायला हवं.

लक्षात ठेवण्याचे मुद्दे. ( Fundamental analysis for long-term investment in marathi )

◈ उत्पन्न व नफ्यातील निरंतर वाढ.

◈ समक्षेत्रातील इतर कंपन्यांच्या तुलनेत कामगिरी.

◈ उद्योगक्षेत्र लक्षात घेऊन ‘कर्ज-ते-इक्विटी’ (Debt to equity) गुणोत्तर

◈ किंमत – उत्पन्न गुणोत्तराच्या साह्याने कंपनी मुल्यांकन समजण्यास मदत.

◈ कंपनीचा लाभांश इतिहास आणि त्याची हाताळणी.

◈ कंपनीच्या नेतृत्वाची महत्वकांक्षा तसेच आतापर्यंत साधलेली औद्योगिक व व्यावसायिक कामिगिरी.

◈ कंपनीची स्थिरता, उद्योगक्षेत्रातील ताकद आणि बाजारातील पत.

कंपनीची उत्पादने किंवा सेवा नक्की कोणत्या आहेत आणि बदलत्या काळासोबत कंपनीने त्यामध्ये आद्ययावतता आणली आहे का ? आजपासून पुढील दहा ते पंधरा वर्षात कंपनीच्या उत्पादन आणि सेवांना किती मागणी असेल ? या सेवा आणि उत्पादने कालातीत आहेत का ? हे मुद्दे सुद्धा महत्वाचे ठरतात.

गुंतवणुकीसाठी विचाराधीन असलेल्या कंपन्या खालील निकषांवर कशा तपासाव्यात.

➤ कर्जाचे समभागाशी असलेले गुणोत्तर – Debt to equity : एकपेक्षा कमी अपेक्षित ( 0.4 पेक्षा कमी उत्तम )

➤ प्रती शेअर कमाई – Earnings Per Share (EPS) : मागील 5 वर्षांपासून वाढ असणे अपेक्षित.

➤ लाभांश – Dividend : मागील पाच वर्षे वाढ असणे उत्तम

➤ शेअरच्या किंमतीचे कंपनीच्या उत्पन्नाशी असलेले गुणोत्तर – Price to Earnings Ratio (PE) : समान उद्योगक्षेत्राती प्रतिस्पर्धी कंपन्यांच्या तुलनेत कमी असणे अपेक्षित.

➤ शेअरच्या किंमतीचे कंपनीच्या निव्वळ मालमत्तेशी असलेले गुणोत्तर – Price to Book Ratio (PBV): समान उद्योगक्षेत्रातील प्रतिस्पर्धी कंपन्यांच्या तुलनेत कमी असणे अपेक्षित.

➤ इक्विटीवरील परतावा – Return on Equity (ROE) : 15% पेक्षा जास्त असणे अपेक्षित (मागील किमान 3 वर्षांची सरासरी पहावी )

➤ किंमत ते विक्री गुणोत्तर – Price to Sales Ratio (P/S) – कमी असण्यास प्राधान्य

डोळे आणि कान उघडे असुद्या !

हे सर्वात महत्वाचे. शेअर मार्केटसारख्या क्षेत्रात एखादी महत्वाची बातमी-घडामोड माहित होण्यापेक्षा ती किती लवकर माहित पडते याला अनन्य साधारण महत्व आहे. सोशल मिडिया, भांडवली बाजार – उद्योग व्यवसाय क्षेत्रातील घडामोडींबद्दल माहिती देणाऱ्या वृत्त वाहिन्या, न्यूज पोर्टल्स यावर लक्ष असुद्या. आपल्या आसपास घडणारे औद्योगिक, व्यावसायिक बदल टिपण्याची क्षमता वाढवा. येणाऱ्या काळात होऊ शकणारे औद्योगिक, आर्थिक आणि सामाजिक बदल यांचा अंदाज घेण्याचा प्रयत्न करा.

भारत विकसनशील देश आहे. अनेक गावे शहरांमध्ये रुपांतरीत होत आहेत. आणि म्हणूनच पायाभूत सुविधांची उभारणी मोठ्या प्रमाणात होऊ घातली आहे ज्याचं प्रमाण उत्तरोत्तर वाढत जाणार आहे. आणि यामध्ये सिमेंट, पोलाद सारख्या उत्पादनांचा वापर मोठा असतो. त्यामुळे साहजिकच या क्षेत्राला फार वाव असणार आहे. याच प्रमाणे इलेक्ट्रिक वाहने, आयटी, दूरसंचार हि क्षेत्रे सुद्धा मोठा पल्ला गाठणार आहे. अशा वेळी या क्षेत्रातील उत्पादन- निर्मितीशी थेट संबंधित असणाऱ्या कंपन्या तसेच त्यांना पूरक ठरणाऱ्या इतर उत्पादनांशी संबंधित कंपन्या तुम्हाला ओळखता यायला हव्यात.

पण मग या विविध निकषांवर कंपन्या निवडाव्यात कशा ? (Stock selection criteria in marathi)

निकष मग ते ‘तांत्रिक’ असो किंवा ‘मुलभूत’. म्हणजे ‘बेअरीश ट्रेंड’ मधून ‘बुलीश ट्रेंड’ मध्ये येणाऱ्या कंपन्या शोधणे असो किंवा अनेक कंपन्याच्या नफ्याचं मार्जीन, ईपीएस, कर्ज प्रमाण यांची तुलना करून त्यातील उत्तम कंपनी निवडणे असो. यासाठी उपयोगी पडतात “स्क्रीनर्स ” (Screeners ) अर्थातच स्कॅन्स ( Stock scans) ज्याचा वापर करून गुंतवणुकीसाठी योग्य कंपन्या शोधता येतील.

थोडीशी जोखीम !

‘प्रवाहा विरुद्ध पोहणे’ असा वाक्प्रचार अनेकदा ऐकला, वाचला असेल तसंच काहीसं इथेही करता येतं. शेअर मार्केटमध्ये अशा घटनांचा अंदाज लावून बाजारातील एकूण हवेच्या विरुद्ध व्यवहार करणाऱ्यांसाठी इथे इंग्रजीत एक चपलख शब्द वापरला जातो म्हणजे ‘कॉन्ट्रारीअन’. यामध्ये अनेकदा एखादा पेनी स्टॉक किंवा कंपनी जीच्याबद्दल प्रस्थापितांच्या अंदाजांच्या विरोधात आपण डाव खेळू शकतो. अर्थात हि जोखीम आहेच म्हणून आपल्या जोखीम पचविण्याच्या क्षमतेनुसार हे करावं.

आम्ही या दोन भागांच्या लेखमालेत सांगितलेले सर्व निकष कोणत्याही एका कंपनीकडून पूर्ण होणे शक्य नाही आणि तशी अपेक्षाही नसावी. त्यातही अनेकदा एखाद्या उद्योग क्षेत्रास काही निकष लागू पडतात तर दुसऱ्यास नाही, हेही भान असणे गरजेचे. त्याहीपलीकडे गुंतवणुकीसाठी कोणताही निकष एकमेव नसतो. त्यामुळे सरासरी कमाल निकषांना पात्र ठरणाऱ्या कंपन्यांचा विचार केला जात असतो.

वरील लेखात व्यक्त केलेली मते आमची वैयक्तिक असून गुंतवणुकीबाबत आपला वैयक्तिक निर्णय स्वतंत्ररित्या घ्यावा.

माहिती आवडली असेल तर इतरांशी शेअर नक्की करा. आमचे इतर लेख वाचण्यासाठी इथे क्लिक करा.

सर्वात आधी..

म्हणजे आपलं वय, उत्पन्न, सध्या असणाऱ्या आर्थिक जबाबदाऱ्या आणि त्यानुसार ठरणारी बचतीची आणि गुंतवणुकीची क्षमता तुम्ही सर्वात आधी लक्षात घ्यावी. एकदा हे नक्की झालं कि मग तुमचं गुंतवणुकीतून अपेक्षित असणारं आर्थिक लक्ष्य ठरवण्यास मदत होते. म्हणजे वयाच्या तिशीत असणाऱ्याने गृह कर्जाचा हफ्ता, मुलांच्या शिक्षणाचा खर्च, वैद्यकीय तसेच मुदत विमा, आणीबाणी निधी या सगळ्यांचा विचार करून निवृत्तीची तरतूद म्हणून उत्पन्नातील काही हिस्सा पंधरा – वीस वर्षांचा कालावधी डोळ्यासमोर ठेवून भांडवली बाजारात म्हणजेच कंपन्यांच्या शेअर्समध्ये नियमितपणे गुंतविण्याचे ठरवणे. उत्पन्नातील गुंतवणुकीसाठी हा ‘काही हिस्सा ‘ प्रत्येकाने आपापल्या क्षमता आणि सोयीनुसार ठरवावा.

तर मग आता ‘गुंतवणूक ‘का आणि किती ?’ वगैरे नक्की झाल्यावर ‘ती कशी ?’ या प्रश्नाकडे वळता येतं. गुंतवणूक करताना कंपन्यांची निवड करताना सर्वसामान्यपणे खालील निकष वापरले जातात.

पेनी स्टॉक्सना भुलू नका : Don’t fall for penny stocks

बरेचजण स्टॉक्सची निवड करताना शेअरची किंमत या बाबीला नको तितकं महत्व देतात. खरं तर शेअर स्वस्त कि महाग हे ठरवण्यात इथे किंमत हा मुद्दाच नसतो. त्यासाठी पीई गुणोत्तर (PE Ratio) आणि इतर निकष आहेतच. थोडक्यात सांगायचं तर पेनीस्टॉक्समध्ये गुंतवणूक करायचीच झाली तर ती अगदी अपवादात्मकम्हणजे ठोस कारण आणि तर्क असेल तरच. त्यातही त्याचे प्रमाण अगदी किरकोळ इतकं मर्यादित ठेवावं.

प्रवर्तकांचा कंपनीतील हिस्सा आणि समभाग गहाण असण्याचे प्रमाण : Promotor’s Holding in company & Pledged Shares

व्यक्ती असो वा संस्था किंवा मग देश , त्यांनी आपल्याकडील बहुमूल्य चीझवस्तू गहाण ठेवणे हि काही अगदीच भूषणावह मानली जाणारी बाब नाही. आणि म्हणूनच एखाद्या कंपनीच्या शेअर्सचा मोठा हिस्सा गहाण असणे हि बाब त्या कंपनीबाबत नकारात्मकता वाढविण्यासाठी पुरेशी असते. त्याच बरोबर प्रवर्तकांची आपल्या कंपनीत किती हिस्सेदारी आहे यावरून ते आपल्या कंपनीच्या व्यापार धोरणाबाबत किती गंभीर आहे याचा अंदाज बांधता येतो.

पारदर्शकता : Transparency in governance of the company

अनेकदा बऱ्याच कंपन्या फंडामेंटली अगदी चोख वाटतात. पण खरं चित्रं वेगळं असू शकतं. आपल्या समोर येणारी आकडेवारी , निर्णय , धोरणे फसवे असू शकतात. आणि म्हणूनच कंपन्यांच्या व्यवहारातील पारदर्शकता महत्वाची असते. अगदी अलीकडील कार्वीचे (karvy demat scam) उदाहरण या साठी पुरेसे आहे.

गुंतवणूक असलेले स्टॉक्स चक्रीय अर्थात सायक्लीकल स्वरूपाचे ? : Cyclical or Non-cyclical

जसं सुरवातीला सांगितलंय कि गुंतवणुकीसाठी तुम्ही कालावधी निश्चित करा. कारण लघु – मध्यम कालावधी असेल तर ऑटो, सिमेंट, साखर उत्पादना सारख्या म्हणजे चक्रीय अर्थात सायक्लीकल क्षेत्रातील स्टॉक्स असतील तर त्यामधील तुमच्या गुंतवणुकीतील तुमची एन्ट्री आणि एक्झिट महत्वाची असते. कारण अनेकदा सरकारी धोरणांचा या क्षेत्रावर परिणाम होत असतो. आणि जर तुम्ही अशा एखाद्या क्षेत्रातील शेअर त्याच्या अत्त्युच्च पातळीवर असताना खरेदी केलात तर कदाचित त्यानंतर नफ्यासाठी तुम्हाला दीर्घकाळ वाट पहावी लागू शकते किंवा मग तोटाही सहन करावा लागू शकतो.

कमी आरओई (रिटर्न ऑन इक्विटी) असलेल्या स्टॉक्समध्ये गुंतवणूक : Low ROE Stocks ?

मुळात गुंतवणूक का करतो आपण ? तर परताव्यासाठी. तर मग अशा स्टॉक्समध्ये गुंतवणूक करावीच का ज्यांचा इतिहासच कमी ROE चा आहे ? कारण ROE मधील बदल दोन चार दिवसांमध्ये घडत नसतो. म्हणून वर्षानुवर्षे उत्तम ROE राखून असलेले समभाग विचारात घ्यावेत. अर्थात याच वेळी कंपनीवर कर्ज आहे कि नाही हा मुद्दा सुद्धा महत्वाचा असतो.

कंपनी काळासोबत बदलणारी आहे का ? Does the company update itself time to time ?

ब्लॅकबेरी, कोडॅक, नोकिया आणि याहू !

एकेकाळी आपापल्या क्षेत्रात राज्य करणाऱ्या या कंपन्या आज कुठे आहेत ? त्यांच्या अपयशाचं कारण म्हणजे त्यांनी काळासोबत बदल स्वीकारले नाहीत. आणि म्हणूनच तुमच्या पोर्टफोलिओमध्येसुद्धा काळानुरूप बदल हवाच. कंपन्यांची निवड करताना कंपनी आधुनिकतेची कास धरणारी आहे का ? हे नक्की तपासा. कंपनीने मागील काही वर्षांत कोणते नवीन औद्योगिक – व्यावसायिक बदल आणि उपक्रम राबवले आहेत हे जाणून घेण्याचा प्रयत्न असावा.

नाव, मालमत्ता आणि जबाबदाऱ्या : Blue chip, Large Caps Assets & Liabilities info in marathi

कंपन्यांची निवड करताना हा एक महत्वाचा निकष. कंपनीचे आपल्या उद्योग क्षेत्रात असलेलं नाव, उद्योगाचे आकारमान, तिची मालमत्ता- जबाबदाऱ्या यांचे समतोल प्रमाण, किमान कर्ज तसेच आपापल्या क्षेत्रात नाव कमावून स्थिरस्थावर झालेल्या कंपन्यांना इतर कंपन्यांपेक्षा वाव जास्त असतो. अर्थात हि काही काळ्या दगडावरची रेघ नाही पण बहुतांश करून ब्लूचीप असलेल्या लार्ज कॅप कंपन्यांमध्ये जोखीम तुलनेत कमी असते. त्यामुळे पोर्टफोलिओमध्ये यांचा हिस्सा बऱ्यापैकी असणे उत्तम.

कर्ज प्रमाण आणि त्यानुसार निवड करण्यासाठी ‘डेब्ट टू इक्विटी’ गुणोत्तर तपासावे. अर्थात यामध्ये सुद्धा उद्योगक्षेत्र हा मुद्दा महत्वाचा असतो. पण सर्वसामान्यपणे 0.4 पेक्षा कमी ‘डेब्ट टू इक्विटी’ गुणोत्तर (Debt to equity) चांगलं मानलं जातं.

या विषयावरील पुढील माहिती आपण दुसऱ्या भागात इथे क्लिक करून वाचू शकाल.(how to select stocks for investment in india in marathi) आमचे इतर लेख वाचण्यासाठी इथे क्लिक करा.

हो, तुम्ही वाचलंत ते अगदी खरंय. आम्ही आमचं ‘शेअर मार्केट आणि आर्थिक संकल्पना प्राथमिक माहिती’ हे ई-पुस्तक देतोय अगदी मोफत. (Get a stock market e-book in marathi for free)

पण त्यासाठी एक अट आहे,

पुस्तक मोफत मिळविण्यासाठी खाली दिलेल्या लिंकवरून डीमॅट अकाऊंट उघडावे लागेल. (Open Demat account online)

अर्थात या आधी तुम्ही डीमॅट अकाऊंट उघडले नसेल किंवा आधीच्या एक डीमॅट अकाऊंटसोबत दुसऱ्या एखाद्या ब्रोकरकडे नवीन डीमॅट अकाऊंट उघडायचं असेल तरच तुम्ही या ऑफरचा विचार करू शकता.

Upstox : अपस्टॉक्सवर डीमॅट अकाऊंट उघडण्यासाठी या लिंकवर क्लिक करा.

Alice Blue : एलीस ब्लू (ALICE BLUE ) वर डीमॅट अकाऊंट उघडण्यासाठी या लिंकवर क्लिक करा.

कसं मिळवलं आमचे ई-पुस्तक मोफत.( How to get our marathi e-book on stock market for free)

वरील लिंकवरून डीमॅट अकाऊंट उघडण्याची संपूर्ण प्रक्रिया पार पडल्यानंतर आपण या प्रक्रियेत नोंदणी केलेल्या ईमेलवर आमच्या ई-पुस्तकाची लिंक पाठविण्यात येईल. ज्यावरून तुम्ही ते पुस्तक डाऊनलोड करता येईल.

सदर पुस्तक हे ई-पुस्तक आहे आणि यासाठी तुमच्या मोबाईलमध्ये किंडल एप (Kindle) असणे आवश्यक आहे. हे एप प्लेस्टोर / एप स्टोरवर मोफत उपलब्ध आहे.

डीमॅट अकाऊंट उघडल्यानंतर साधारणता 24 तासांमध्ये कार्यान्वित होते. आणि त्यानुसार आम्हाला तशी नोंद प्राप्त होते. त्यानंतर त्वरित तुमच्या ई मेलवर ई-पुस्तकाची अमेझॉन लिंक पाठविण्यात येईल. तसेच तुमच्याकडून डीमॅट अकाऊंट ओपनिंग प्रक्रिया यशस्वी रीतीने पूर्ण झाल्यानंतर डीमॅट अकाऊंटसाठी नोंदणी केलेल्या तुमच्या ईमेल वरून आम्हाला ईमेल (marathistocks@gmail.com) करून कळवू शकता जेणेकरून आम्ही त्याबाबत पडताळणी करून मोफत ई-पुस्तक लिंक तुम्हाला लवकरात लवकर पाठवू शकू .

नियम व अटीं.

1 ) डीमॅट अकाऊंट उघडण्याची प्रक्रिया पूर्ण न केलेले तसेच प्रक्रिया अर्धवट अवस्थेत ठेवणारे मोफत ई-पुस्तक मिळविण्यास अपात्र असतील.

2) महत्वाची सूचना : एखादी व्यक्तीही कितीही डीमॅट अकाऊंट उघडू शकत असली तरी साधारणता: २ पेक्षा जास्त डीमॅट अकाऊंट असण्यात काही हशील नाही असे आमचे वैयक्तिक मत आहे. त्यामुळे जर तुमची आधीच दोन डीमॅट खाती असतील तर तुम्ही आणखी एक नवीन डीमॅट अकाऊंट उघडण्यात काही अर्थ नाही. अर्थात आधीच्या ब्रोकरच्या सेवेशी तुम्ही समाधानी नसाल किंवा तुमच्या इच्छेनुसार तुम्ही नवीन ब्रोकरकडे डीमॅट अकाऊंट उघडण्याचा विचार करू शकता.

3) लक्षात घ्या मोफत ई-पुस्तक मिळविण्यासाठी फक्त वर दिलेल्या आमच्या रेफरल लिंकवरूनच डीमॅट अकाऊंट उघडणे आवश्यक राहील.

4) डीमॅट अकाऊंट उघडण्यासाठी तुमच्या ईमेल आणि मोबाईल क्रमांकाने नोंदणी केल्यानंतर एकाच खेपेत संपूर्ण प्रक्रिया पार पाडता नाही आली तरी पुढील काही दिवसांत आपल्या सोयीनुसार ती पूर्ण करता येईल.

5) डीमॅट अकाऊंट उघडण्याची प्रक्रिया साधारणत: 15 ते 20 मिनिटांत पूर्ण होते. आणि त्यासाठी खालील बाबींची आवश्यकता आहे.

पॅन कार्ड (जेपीजी इमेज किंवा पीडीएफ फॉरमेटमधील)

आधार कार्ड (जेपीजी इमेज किंवा पीडीएफ फॉरमेटमधील)

कॅन्सल्ड चेक (जेपीजी इमेज किंवा पीडीएफ फॉरमेटमधील)

आपला मोबाईल क्रमांक आधार सोबत जोडलेला असावा.

6) सध्या तरी डीमॅट अकाऊंट ओपनिंगसाठी कोणतेही शुल्क नसले तरी ब्रोकर कंपनी त्यात कधीही बदल करून शुल्क लागू करू शकते. त्यामुळे आपण डीमॅट अकाऊंट उघडते वेळी जर ओपनिंग चार्जेस शून्य असतील तर आपल्याला त्याचा लाभ घेता येईल.

7) सदर योजना मर्यादित कालावधीसाठी असून त्याबाबत अंतिम निर्णय आमचा अर्थात ‘मराठी स्टॉकचा’ राहील.

ज्यांचं आधीच अपस्टॉक्समध्ये खाते आहे परंतु दुसरे खाते उघडून या योजनेचा लाभ घ्यायचा आहे ते ‘एलीस ब्लू’ या ब्रोकिंग कंपनीकडे खालील लिंकद्वारे डीमॅट अकाऊंट उघडू शकता.

वरील योजने संदर्भात काही शंका असतील तर तुम्ही आम्हाला ईमेलद्वारे (marathistocks@gmail.com) विचारू शकता.

त्याचं झालं काय , कि ..

झुनझुनवालांच्या सर्वात यशस्वी गुंतवणुकींपैकी एक असणाऱ्या टायटन कंपनीच्या शेअर्स नि आज मोठी उसळी घेतली आणि २३६३ या उच्चांकी पातळीला स्पर्श केला ज्यामुळे कंपनीच्या बाजारमूल्यात जवळपास रु. १७,७०० कोटींची भर पडली. म्हणून राकेश झुनझुनवाला आणि त्यांच्या पत्नी रेखा झुनझुनवालांची या कंपनीत संयुक्तरीत्या 4.81 % टक्के हिस्सेदारी असल्यामुळे झुनझुनवाला यांच्या पोर्टफोलिओतसुद्धा रु.८५० कोटींची वाढ झाली आहे.

आज सकाळी टायटन कंपनीचे बाजार मूल्य रु. २,०८,३५० कोटींवर गेलं तर झुनझुनवालांच्या हिससेदारीचं मूल्य रु.१०,००० आता कोटींवर आहे.

बरं आताची ताजी बातमी अशी आहे कि टायटनच्या शेअर्सनी नुकताच २३७३ चा नवीन उच्चांक गाठला , याचा अर्थ काय ? तर आपण आता पुन्हा गणित मांडायचं कि झुनझुनवालांच्या हिश्श्यात आता कितीची वाढ झाली…

पण असे समोर वाढत असलेले शेअर्स पाहून लगेच त्यात गुंतवणूक करण्याचा विचार करत असाल तर हा लेख आधी पूर्ण वाचा आणि मगच निर्णय घ्या.

तर पाहूया कोण कोणते आहेत हे शेअर्स. ( Multibagger Stock list, Really ?)

1. बीपीएल लिमिटेड (BPL Ltd) इलेक्ट्रिकल क्षेत्रातील या कंपनीचा स्टॉक एका महिन्यात 175.70 टक्क्यांनी वधारला आहे. या स्टॉकची 30 ऑगस्ट रोजी किंमत 39.40 रुपये होती जी 69.2 रुपयांनी वाढून १०८.६५ रुपये झाली आहे. 
 
2. कॉन्टिनेंटल केमिकल्स लिमिटेडमध्ये (Continental Chemicals Ltd) एका महिन्यात 167.50 टक्क्यांनी वाढ झाली आहे. 30 ऑगस्ट रोजी 141.45 रुपयांना होता. जो महिनाभरात 236.95 रुपयांना वाढून 378.40 रुपयांवर आला आहे. 

3. प्लॅस्टिक उत्पादने क्षेत्रातील गोपाला पॉलीप्लास्ट लिमिटेडचा (Gopala Polyplast Ltd) स्टॉक एका महिन्यात 167 टक्क्यांनी वाढला आहे. या स्टॉकची किंमत 30 ऑगस्ट रोजी 243.45 रुपये होती जी आता 406.85 रुपयांनी वाढून 650.30 रुपयांपर्यंत आली आहे.

4. वित्त क्षेत्रातील सिंधू ट्रेड लिंक्स लिमिटेडनेही (Sindhu Trade Links Ltd) चांगली कामगिरी केली. या स्टॉकमध्ये एका महिन्यात 164.50 टक्क्यांनी वाढ झाली आहे. 30 ऑगस्ट रोजी या स्टॉकची किंमत 116.60 रुपये होती. जी महिनाभरात 191.90 रुपयांनी वाढून आता 308.50 रुपयांवर आली आहे. 

5. जेआईटीएफ इंफ्रालॉजिस्टिक्स लिमिटेड (JITF Infralogistics Ltd) स्टॉकमध्ये गेल्या एका महिन्यात 164 टक्क्यांची वाढ नोंदवली आहे. गेल्या महिन्यात 30 ऑगस्ट रोजी या स्टॉकची किंमत 67.80 रुपये होती. जी 111.25 रुपयांनी वाढून आता 179.05 रुपयांवर आली आहे.   

6. फायनान्स क्षेत्रातील TTI Enterprise Ltd मध्ये 164.60 टक्क्यांनी वाढ झाली आहे. गेल्या महिन्यात 30 ऑगस्ट रोजी या स्टॉकची किंमत 11.83 रुपये होती. जी महिनाभरात 19.48 रुपयांनी वाढून आता 31.31 रुपयांवर गेली आहे. 

7. गेल्या एक महिन्यात आदिनाथ टेक्सटाइल्स लि.चा (Adinath Textiles Ltd) शेअर 163.60 टक्क्यांनी वाढला आहे. गेल्या महिन्यात 27 ऑगस्ट रोजी या शेअरची किंमत 36.75 रुपये होती. जी 60.15 रुपयांनी वाढून आता 96.90 रुपायंवर पोहोचली आहे. 

8. चेन्नई फेरस इंडस्ट्रीज लिमिटेडमध्ये (Chennai Ferrous Industries Ltd) गेल्या एका महिन्यात 162.70 टक्क्यांनी वाढ झाली आहे . या शेअरची किंमत गेल्या महिन्यात 30 ऑगस्ट रोजी 30.90 रुपये होती. जी महिनाभरात 50.30 रुपयांनी वाढून आता 81.20 रुपयांवर पोहोचली आहे.

9. बॉम्बे वायर रोप्स लिमिटेडमध्ये (Bombay Wire Ropes Ltd) गेल्या एका महिन्यात 162.3 टक्क्यांनी वाढ झाली आहे. या स्टॉकची किंमत गेल्या महिन्यात 30 ऑगस्ट रोजी 25.75 रुपये होती. जी 41.80 रुपयांनी वाढून 67.55 रुपयांवर पोहोचली आहे. 

10. एशियन पेट्रोप्रोडक्ट्स अँड एक्स्पोर्ट्स लिमिटेडचा (Asian Petroproducts & Exports Ltd) शेअर गेल्या एका महिन्यात 162.10 टक्क्यांनी वाढला आहे. या शेअरची किंमत गेल्या महिन्यात 30 ऑगस्ट रोजी 21.95 रुपये होती. जी आता 35.6 रुपयांनी वाढून 57.55 रुपयांवर आली आहे.

बरं काय वाटतं तुम्हाला हे शेअर्स आणि इतक्या कमी कालावधीत दिसणारा हा परतावा पाहून ?

तुम्ही जर हे शेअर्स शोधायचा प्रयत्न कराल तर तुमच्या लक्षात येईल कि यातील जवळपास सर्व शेअर्स फक्त बीएसई म्हणजेच बॉम्बे स्टॉक एक्स्चेंजवर सूचीबद्ध आहेत, ते एनएससीवर सूचीबद्ध नाही आहेत. आता शेअर मार्केटमध्ये बऱ्यापैकी अनुभव असलेली कोणतीही सर्वसामान्य व्यक्ती ट्रेडसाठी सर्वात जास्त पसंती एनएससीला देतो. याचे कारण एनएससीची तरलता व पारदर्शकता.

अर्थात याचा अर्थ असा मुळीच नव्हे कि बीएसईवरील शेअर्स ट्रेडिंग संशयास्पद आहे. ब्लूचिप, लार्जकॅप तसेच अशा अनेक विश्वासार्ह कंपन्या ज्या बीएसई आणि एनएसई या दोहोवर सूचीबद्ध आहेत. पण बरेचदा काही पेनी शेअर्स, किंवा काही फारसं ऐकिवात नसलेल्या काही कंपन्या असतात ज्या सहजपणे प्रभावाखाली आणून त्यातील किंमतीत चढ-उतार आणता येतात. ज्यातील अनेक दोन्ही मार्केटवर सूचीबद्ध असण्याचं प्रमाण कमी असतं. अशा अनेक शेअर्सना थेट अप्पर सर्किट लागत राहतो आणि त्यानंतर पुढे त्याच रीतीने लोअर सर्किट सुद्धा सुरु होतो. या अशा सापळ्यात या क्षत्रात आलेले अनेक नवखे सहजपणे फसू शकतात.

तर अशा शेअर्समध्ये ट्रेड करताना पूर्ण अभ्यास करून मगच व्यवहार करावेत हा सल्ला महत्वाचा ठरतो. आमचे इतर लेख वाचण्यासाठी इथे क्लिक करा.