कंपनीचे नक्की मूल्य कोणते?

एचडीएफसी बँकेच्या शेअर्सची एकूण बाजारमूल्य (मार्केट कॅप) सुमारे ₹15 लाख कोटी आहे. पण संपूर्ण कंपनी विकत घ्यायची असेल, तर त्यासाठी ₹18.8 लाख कोटी रुपये लागतील आणि कागदोपत्री (बुक व्हॅल्यू) कंपनीचे मूल्य सुमारे ₹5.18 लाख कोटी आहे. एकाच कंपनीचे हे वेगवेगळे मूल्य कसे?

काय सांगतात हे आकडे? चला, बाजारभाव (मार्केट कॅप), एंटरप्राइझ व्हॅल्यू (ईव्ही) आणि बुक व्हॅल्यू या तीन संकल्पना HDFC बँकेच्या उदाहरणासह सोप्या भाषेत समजून घेऊया. हे समजलं की तुम्ही गुंतवणुकीचे निर्णय आत्मविश्वासाने घेऊ शकाल!

1. बाजारभाव म्हणजे काय? (मार्केट कॅप)

बाजारभाव म्हणजे शेअर बाजाराला कंपनीची किंमत किती वाटते. हे मोजण्यासाठी कंपनीच्या शेअरच्या किमतीला तिच्या एकूण शेअर्सच्या संख्येने गुणा.

उदाहरण: 10 सप्टेंबर 2025 रोजी HDFC बँकेच्या शेअरची किंमत ₹966 होती. कंपनीकडे 2547 कोटी शेअर्स आहेत. म्हणून, बाजारभाव = ₹966 × 2547 कोटी = अंदाजे ₹14.82 लाख कोटी (सुमारे ₹15 लाख कोटी). हा आकडा सांगतो की गुंतवणूकदारांना HDFC बँकेची किंमत इतकी वाटते. बाजारभाव हा गुंतवणूकदारांच्या विश्वासावर आणि कंपनीच्या भविष्यकालीन अपेक्षांवर अवलंबून असतो.

2. एंटरप्राइझ व्हॅल्यू (ईव्ही) म्हणजे काय?

बाजारभाव फक्त शेअरधारकांचं मूल्य दाखवतो. पण जर तुम्ही संपूर्ण कंपनी विकत घ्यायची असेल? तेव्हा कर्ज आणि रोख यांचाही विचार करावा लागतो. म्हणून एंटरप्राइझ व्हॅल्यू = बाजारभाव + एकूण कर्ज – रोख.

याचं कारण? कंपनी विकत घेतली तर तिचं कर्ज तुम्हाला घ्यावं लागेल आणि तिच्याकडील रोख तुम्हाला मिळेल. एंटरप्राइझ व्हॅल्यू ही कंपनीच्या 100% मालकीसाठीची खरी किंमत दाखवते.

उदाहरण: समजा, तुम्ही मित्राकडून ₹5 लाखाची कार विकत घेतली. पण तिच्यावर ₹1 लाखाचं बँक कर्ज आहे, आणि तीत ₹50,000 चे इंधन क्रेडिट (रोख) आहेत. तर खरी किंमत = ₹5 लाख + ₹1 लाख – ₹50,000 = ₹5.5 लाख. अशीच असते एंटरप्राइझ व्हॅल्यू.

HDFC बँकेचं उदाहरण: बाजारभाव ₹14.82 लाख कोटी, एकूण कर्ज ₹7.55 लाख कोटी, आणि रोख ₹2.50 लाख कोटी. तर एंटरप्राइझ व्हॅल्यू = ₹14.82 लाख कोटी + ₹7.55 लाख कोटी – ₹2.50 लाख कोटी = ₹19.87 लाख कोटी (सुमारे ₹18.8 लाख कोटी). हा आकडा कंपनी खरेदीची वास्तविक किंमत दर्शवतो.

3. बुक व्हॅल्यू म्हणजे काय?

बुक व्हॅल्यू म्हणजे कंपनीच्या सर्व देणग्या (कर्ज) फेडल्यानंतर शिल्लक राहिलेल्या मालमत्तेचं मूल्य. सोप्या भाषेत: बुक व्हॅल्यू = मालमत्ता – देणी.

HDFC बँकेचं FY25 डेटा: एकूण मालमत्ता ₹42.63 लाख कोटी, एकूण देणी ₹37.37 लाख कोटी. तर एकूण इक्विटी = ₹5.26 लाख कोटी. पण थांबा! मोठ्या कंपन्यांकडे इतर कंपन्यांमध्ये गुंतवणूक असते. HDFC बँकेच्या बाबतीत, नॉन-कंट्रोलिंग इंटरेस्ट (मायनॉरिटी इंटरेस्ट) ₹0.10 लाख कोटी आहे. म्हणून, बुक व्हॅल्यू = ₹5.26 लाख कोटी – ₹0.10 लाख कोटी = ₹5.16 लाख कोटी (सुमारे ₹5.18 लाख कोटी). हे कंपनीच्या निव्वळ मालमत्तेचं अकाउंटिंग मूल्य आहे.

तिन्ही मूल्यांमधला फरक काय?

• बाजारभाव: गुंतवणूकदार कंपनीचं मूल्यांकन कसं करतात? (भावी वाढीच्या अपेक्षा)
• एंटरप्राइझ व्हॅल्यू: संपूर्ण कंपनी विकत घेण्यासाठी किती खर्च येईल? (वास्तविक किंमत)
• बुक व्हॅल्यू: कंपनीच्या निव्वळ मालमत्तेचं अकाउंटिंग मूल्य (भूतकाळावर आधारित)

HDFC बँकेचा बाजारभाव (₹15 लाख कोटी) बुक व्हॅल्यूपेक्षा (₹5.18 लाख कोटी) खूप जास्त आहे, कारण गुंतवणूकदारांना कंपनीच्या भविष्यकालीन वाढीवर विश्वास आहे. एंटरप्राइझ व्हॅल्यू (₹18.8 लाख कोटी) बाजारभावापेक्षा जास्त आहे, कारण बँकेचं कर्ज रोखापेक्षा जास्त आहे.

शेवटचं…

मित्रांनो, या तीन संकल्पना समजून घेतल्या तर शेअर बाजारात कंपनीचं मूल्यांकन करणं सोपं होईल. HDFC बँकसारख्या कंपनीचं विश्लेषण करताना बाजारभाव, ईव्ही आणि बुक व्हॅल्यू यांची तुलना करा तसेच कंपनी ओव्हरव्हॅल्युड आहे की अंडरव्हॅल्युड हे तपास. गुंतवणूक करताना नेहमी संशोधन करा आणि तज्ज्ञांचा सल्ला घ्या.

ही पोस्ट आवडली का? कमेंट्समध्ये सांगा आणि इतरांनाही शेअर करा.