EPS, ROI, ROCE.. सोप्या भाषेत समजून घ्या शेअर मार्केटमधील महत्वाच्या संज्ञा

सोप्या भाषेत समजून घ्या शेअर मार्केटमधील महत्वाच्या संज्ञा आणि संकल्पना – (Stock Market terms in Marathi)

शेअर मार्केटमध्ये गुंतवणूक करताना किंवा कंपनीच्या कामगिरीचे विश्लेषण करताना काही महत्वाच्या संज्ञा आणि संकल्पना समजून घेणे गरजेचे आहे. पण या संज्ञा बऱ्याचदा गुंतागुंतीच्या वाटतात. या ब्लॉगपोस्टमध्ये, आम्ही शेअर मार्केटमधील महत्वाच्या संज्ञा सोप्या भाषेत, उदाहरणांसह स्पष्ट करत आहोत, जेणेकरून नवीन गुंतवणूकदारांनाही त्या सहज समजतील. चला तर मग, सुरुवात करूया!

1. EPS (Earnings Per Share)

• EPS म्हणजे काय?
  कंपनीच्या निव्वळ नफ्याला एकूण शेअर्सच्या संख्येने भागल्यावर मिळणारी रक्कम.
• सोप्या भाषेत: प्रत्येक शेअरमागे कंपनी किती नफा कमावते, हे EPS दाखवते. जास्त EPS म्हणजे कंपनीची नफाक्षमता चांगली आहे.
• उदाहरण: समजा कंपनीचा निव्वळ नफा ₹50 कोटी आहे आणि तिचे एकूण शेअर्स 10 कोटी आहेत.
  EPS = 50 ÷ 10 = ₹5 प्रति शेअर.
• का महत्वाचे? EPS हा कंपनीच्या आर्थिक आरोग्याचा महत्वाचा निर्देशक आहे आणि पुढील संज्ञा, PE Ratio, समजण्यासाठी याची माहिती असणे गरजेचे आहे.

2. PE Ratio (Price-to-Earnings Ratio)

• PE Ratio म्हणजे काय?
  कंपनीच्या शेअरच्या सध्याच्या बाजारमूल्याला (प्राइस) त्या कंपनीच्या EPS ने भागल्यावर मिळणारा आकडा.
• सोप्या भाषेत: शेअर किती “महाग” किंवा “स्वस्त” आहे, याचा अंदाज येतो. कमी PE म्हणजे शेअर स्वस्त असू शकतो, तर जास्त PE म्हणजे शेअर महाग आहे किंवा बाजाराला कंपनीकडून जास्त अपेक्षा आहेत.
• उदाहरण: समजा कंपनीचा शेअर प्राइस ₹100 आहे आणि EPS ₹5 आहे.
  PE = 100 ÷ 5 = 20. म्हणजेच, गुंतवणूकदार 1 रुपयाच्या नफ्यासाठी ₹20 द्यायला तयार आहेत.
• का महत्वाचे? PE Ratio गुंतवणूकदारांना शेअरच्या किंमतीचे मूल्यमापन करण्यास मदत करतो.

3. PE TTM (Trailing Twelve Months PE)

• PE TTM म्हणजे काय?
  मागील 12 महिन्यांच्या EPS वर आधारित PE रेशो.
• सोप्या भाषेत: हा PE रेशो कंपनीच्या गेल्या वर्षभरातील कामगिरीवर आधारित आहे, भविष्यातील अंदाजावर नाही.
• उदाहरण: कंपनीचा EPS गेल्या 12 महिन्यांत ₹4 आहे आणि शेअर प्राइस ₹80 आहे.
  PE TTM = 80 ÷ 4 = 20.
• का महत्वाचे? यामुळे कंपनीच्या सध्याच्या नफाक्षमतेचा स्पष्ट अंदाज येतो.

4. ROI (Return on Investment)

• ROI म्हणजे काय?
  गुंतवणुकीवर मिळालेला परतावा टक्केवारीत मोजला जातो.
• सोप्या भाषेत: तुम्ही किती पैसे गुंतवले आणि त्यातून किती नफा मिळाला, याचा हिशोब.
• उदाहरण: तुम्ही ₹10,000 मध्ये शेअर्स घेतले आणि एका वर्षात त्याची किंमत ₹12,000 झाली.
  ROI = [(12,000 – 10,000) ÷ 10,000] × 100 = 20%.
• का महत्वाचे? ROI मुळे तुमच्या गुंतवणुकीच्या यशाचे मोजमाप करता येते.

5. ROCE (Return on Capital Employed)

• ROCE म्हणजे काय?
  कंपनीने वापरलेल्या भांडवलावर (Debt + Equity) किती नफा कमावला, याचे मोजमाप.
• सोप्या भाषेत: कंपनी आपले कर्ज आणि गुंतवणूक किती कार्यक्षमतेने वापरते, हे दाखवते.
• उदाहरण: कंपनीचा EBIT (नफा) ₹50 लाख आहे आणि एकूण भांडवल ₹200 लाख आहे.
  ROCE = (50 ÷ 200) × 100 = 25%.
• का महत्वाचे? ROCE जास्त असणे म्हणजे कंपनी आपल्या संसाधनांचा चांगला वापर करते.

6. RoA (Return on Assets)

• RoA म्हणजे काय?
  कंपनीच्या एकूण मालमत्तेवर किती नफा मिळवला, याचे मोजमाप.
• सोप्या भाषेत: कंपनी आपली मालमत्ता (जमीन, यंत्रे, इ.) किती चांगली वापरते, हे दाखवते.
• उदाहरण: कंपनीचा निव्वळ नफा ₹10 लाख आहे आणि मालमत्ता ₹100 लाख आहे.
  RoA = (10 ÷ 100) × 100 = 10%.
• का महत्वाचे? RoA मुळे कंपनीच्या मालमत्तेच्या कार्यक्षमतेचा अंदाज येतो.

7. Operating Revenue

• Operating Revenue म्हणजे काय?
  कंपनीच्या मुख्य व्यवसायातून मिळणारे उत्पन्न, जसे की विक्री.
• सोप्या भाषेत: कंपनी आपल्या प्रॉडक्ट्स किंवा सेवांमधून किती पैसे कमावते, हे दाखवते.
• उदाहरण: एका मोबाइल कंपनीने मोबाइल विक्रीतून ₹500 कोटी कमावले, तर हे त्यांचे Operating Revenue आहे.
• का महत्वाचे? यामुळे कंपनीच्या मुख्य व्यवसायाची ताकद समजते.

8. Operating Growth

• Operating Growth म्हणजे काय?
  कंपनीच्या Operating Revenue मधील वाढ, सामान्यतः वर्षानुवर्षे टक्केवारीत मोजली जाते.
• सोप्या भाषेत: कंपनीचा मुख्य व्यवसाय किती वाढतोय, हे दाखवते.
• उदाहरण: गेल्या वर्षी Operating Revenue ₹100 कोटी होते, यंदा ₹120 कोटी आहे.
  Operating Growth = [(120 – 100) ÷ 100] × 100 = 20%.
• का महत्वाचे? यामुळे कंपनीच्या व्यवसाय वाढीचा वेग समजतो.

9. Depreciation

• Depreciation म्हणजे काय?
  कंपनीच्या मालमत्तेच्या (जसे यंत्रे, इमारती) किमतीतील झीज किंवा कमी होणारी किंमत.
• सोप्या भाषेत: मालमत्तेची किंमत दरवर्षी कमी होते, कारण ती वापरली जाते. हा खर्च लेखी केला जातो.
• उदाहरण: कंपनीच्या यंत्राची किंमत ₹10 लाख आहे, आणि ती दरवर्षी 10% कमी होते.
  पहिल्या वर्षी Depreciation = ₹1 लाख.
• का महत्वाचे? Depreciation मुळे कंपनीच्या खर्चांचा आणि मालमत्तेच्या मूल्याचा अंदाज येतो.

10. EPS Adjusted

• EPS Adjusted म्हणजे काय?
  EPS मध्ये काही विशेष बदल (जसे बोनस, स्प्लिट) समायोजित केल्यानंतरचा EPS.
• सोप्या भाषेत: शेअरच्या संख्येत बदल झाल्यास EPS पुन्हा कॅल्क्युलेट केला जातो.
• उदाहरण: समजा बोनस नंतर शेअर्स 10 कोटीवरून 20 कोटी झाले.
  Adjusted EPS = 50 ÷ 20 = ₹2.5 प्रति शेअर.
• का महत्वाचे? यामुळे शेअरच्या संख्येतील बदलांचा EPS वर होणारा परिणाम समजतो.

11. OPM (Operating Profit Margin)

• OPM म्हणजे काय?
  कंपनीच्या Operating Revenue मधून Operating Profit ची टक्केवारी.
• सोप्या भाषेत: कंपनीच्या मुख्य व्यवसायातून किती टक्के नफा मिळतो, हे दाखवते.
• उदाहरण: Operating Revenue ₹100 कोटी आणि Operating Profit ₹20 कोटी आहे.
  OPM = (20 ÷ 100) × 100 = 20%.
• का महत्वाचे? OPM जास्त असणे म्हणजे कंपनीचा व्यवसाय नफा कमावण्यात यशस्वी आहे.

12. PBT (Profit Before Tax)

• PBT म्हणजे काय?
  कर भरण्यापूर्वी कंपनीला मिळालेला एकूण नफा.
• सोप्या भाषेत: सर्व खर्च वजा केल्यानंतर, पण टॅक्स वजा करण्यापूर्वी किती नफा कमावला, हे दाखवते.
• उदाहरण: कंपनीचे एकूण उत्पन्न ₹200 कोटी आणि खर्च ₹150 कोटी आहे.
  PBT = 200 – 150 = ₹50 कोटी.
• का महत्वाचे? PBT मुळे कंपनीच्या करपूर्व नफाक्षमतेचा अंदाज येतो.

13. Price Adjusting with Bonus Issue and Split

• Price Adjusting म्हणजे काय?
  बोनस इश्यू किंवा स्टॉक स्प्लिट नंतर शेअरच्या किमतीत समायोजन.
• सोप्या भाषेत: बोनस किंवा स्प्लिटमुळे शेअर्सची संख्या वाढते आणि प्राइस कमी होते, पण कंपनीचे एकूण मूल्य तेच राहते.
• उदाहरण:
  • बोनस: शेअर प्राइस ₹1000, 1:1 बोनस (1 नवीन शेअर प्रति शेअर).
    नवीन प्राइस = ₹1000 ÷ (1+1) = ₹500.
  • स्प्लिट: शेअर प्राइस ₹1000, 2:1 स्प्लिट (1 शेअरचे 2 होतील).
    नवीन प्राइस = ₹1000 ÷ 2 = ₹500.
• का महत्वाचे? यामुळे शेअरच्या किमतीतील बदल समजण्यास आणि गुंतवणुकीचे मूल्यमापन करण्यास मदत होते.

14. Book Value

• Book Value म्हणजे काय?
  कंपनीच्या मालमत्तेतून कर्ज वजा केल्यानंतर प्रत्येक शेअरची किंमत.
• उदाहरण: मालमत्ता ₹500 कोटी, कर्ज ₹200 कोटी, शेअर्स 10 कोटी.
  Book Value = (500 – 200) ÷ 10 = ₹30 प्रति शेअर.
• का महत्वाचे? Book Value मुळे कंपनीच्या प्रत्येक शेअरच्या अंतर्भूत मूल्याचा अंदाज येतो.

15. Dividend Yield

• Dividend Yield म्हणजे काय?
  प्रति शेअर डिव्हिडंडचे शेअर प्राइसशी टक्केवारीत प्रमाण.
• उदाहरण: शेअर प्राइस ₹100, डिव्हिडंड ₹5.
  Dividend Yield = (5 ÷ 100) × 100 = 5%.
• का महत्वाचे? यामुळे डिव्हिडंडमधून मिळणाऱ्या परताव्याचा अंदाज येतो.

16. Market Capitalization

• Market Cap म्हणजे काय?
  कंपनीच्या सर्व शेअर्सच्या किमतीची बेरीज.
• उदाहरण: शेअर प्राइस ₹200, शेअर्स 50 कोटी.
  Market Cap = 200 × 50 = ₹10,000 कोटी.
• का महत्वाचे? Market Cap मुळे कंपनीचे बाजारातील आकारमान समजते.

17. Debt-to-Equity Ratio

• Debt-to-Equity Ratio म्हणजे काय?
  कंपनीच्या कर्जाचे इक्विटीशी प्रमाण.
• उदाहरण: कर्ज ₹100 कोटी, इक्विटी ₹200 कोटी.
  Debt-to-Equity = 100 ÷ 200 = 0.5.
• का महत्वाचे? यामुळे कंपनीच्या आर्थिक जोखमीचा अंदाज येतो.

शेअर मार्केटमधील या संज्ञा समजून घेतल्याने तुम्ही कंपनीच्या कामगिरीचे आणि शेअरच्या मूल्याचे चांगले विश्लेषण करू शकता. EPS आणि PE Ratio पासून ते Operating Revenue आणि Market Cap पर्यंत, प्रत्येक संज्ञा तुम्हाला गुंतवणुकीचे निर्णय घेण्यासाठी एक पाऊल पुढे नेते. जर तुम्हाला यापैकी कोणतीही संज्ञा आणखी सविस्तर समजून घ्यायची असेल, तर आम्हाला कमेंट्समध्ये कळवा!

तुम्ही शेअर मार्केटमध्ये कोणत्या संज्ञेचा वापर सर्वात जास्त करता? आम्हाला सांगा आणि ही माहिती तुमच्या मित्रांसोबत शेअर करायला विसरू नका!

टीप: ही माहिती शैक्षणिक उद्देशाने आहे. गुंतवणूक करण्यापूर्वी आर्थिक सल्लागाराचा सल्ला घ्या.